Preek 26 Mei

Durf jij uit de geloofskast te komen. Overdenking 26 mei over Johannes 3

Lieve allemaal,
Ik heb al een paar keer verteld dat Johannes zijn verhaal over Jezus ánders vertelt dan de andere drie schrijvers, Mattheüs, Marcus en Lucas. Die drie vertellen dat Jezus eerst een tijd rondtrekt in Galilea, het noorden van Israël en dan op weg gaat naar Jeruzalem. En daar wordt Hij dan gevangengenomen, gekruisigd en staat Hij weer op.
Johannes vertelt dat Jezus drie keer rondtrekt: Hij begint telkens in Galilea – waar Hij vandaan komt, Nazareth, dan gaat Hij naar een Joods gróót feest (telkens het Pascha, maar bijv. ook Loofhutten), dan gaat Hij weer terug naar Galilea, dan weer naar Jeruzalem…. Dat zo dus drie keer.
Nu breken bijbeluitleggers zich al heel lang de hersenen over waarom dat toch is. Dat ga ik vanochtend niet met jullie doen, maar ik wil met jullie naar iets bijzonders kijken. Bij Johannes komt Jezus dus drie keer naar Jeruzalem. En nu is de enige die met naam en toenaam ieder jaar voorkomt in het verhaal van Johannes: Nikodemus! En omdat hij ieder jaar dat Jezus in Jeruzalem komt “eventjes in beeld komt” kunnen we hem als het ware volgen. In zijn groei als mens. In zijn groei als gelovige.
Nu moet ik eerst maar even wat over zijn naam vertellen, want daar zit al direct iets bijzonders in. Nikodemus is een Griekse naam en het betekent “overwinnaar van het volk”. En daar zit in zekere zin al de helft van het verhaal in.
Het is het eerste jaar dat Jezus in Jeruzalem is. En blijkbaar is Nikodemus onder de indruk van Jezus en wat Hij allemaal zegt. Jezus durft overigens ook nogal. Het verhaal dat Johannes opschrijft is hoe Jezus het tempelplein leegveegt. Iedereen is kwaad op Jezus, m.n. de religieuze elite keert zich tegen hem. Maar Jezus gaat gewoon door, los van wat anderen ervan vinden. En blijkbaar raakt Jezus in wat Hij zegt en doet een snaar bij Nikodemus.
Hoe ook, in de nacht gaat Nikodemus op pad naar Jezus. Inderdaad in de nacht, want onze overwinnaar van het volk is vooral bang voor het volk. Nu kun je dat laf noemen maar ergens ook wel lef. Waarom?
Stel je voor: in je eigen familie is ruzie. Je vader en moeder hebben ruzie met je opa en oma. Jij houdt van allebei, van je ouders én je grootouders. Ga je dan naar je grootouders toe? Vertel je dat aan je ouders? Of doe je zoiets stiekem. Of ga je niet naar je grootouders?
En nog anders: we lezen ook dat Jezus de mensen doorheeft, hen doorziet. Zou u, zou jij, zou ik het aandurven om met Hem te praten? Ik heb mooie kanten, ik heb minder mooie kanten. Sommige kanten wil ik best van mezelf zien en jullie mogen ze ook zien. Andere kanten wil ik vaak van mezelf niet weten, laat staan dat jullie ze weten. En dan is het ook wel weer dapper van Nikodemus. Laf en lef samen.
Rabbi, we weten dat U van God komt. Ik vind het wel mooi, dat begin. Een beetje “uit zijn hoofd”, een beetje het theoretisch houden, in zekere zin ook een beetje afstand houden. En Jezus gaat daar opeens in zekere zin “dwars doorheen”: Nikodemus, alleen wie opnieuw geboren is, kan het koninkrijk van God zien. Hoe kun je nu opnieuw geboren worden, vraagt Nikodemus? Hoe kun je nu een nieuw en onbevangen begin maken? Je hebt toch al een plekje op deze wereld. Je bent geboren in een bepaald gezin. In dat gezin hebben je vader of je moeder of allebei je bepaalde dingen meegegeven, bepaalde verwachtingen misschien wel van je. Kan ik me daaraan onttrekken? Dat valt nog niet mee….. Ik hoor bij de Farizeeërs en daar zijn bepaalde dingen en regels waar ik me aan moet houden. Opnieuw geboren worden?
Je kunt opnieuw geboren worden uit “water en uit Geest”, zegt Jezus. Met elkaar hebben we het daarover gehad, bij de voorbereiding. En de mensen van de baalderdienstcie zeiden: dat heeft vast te maken met de doop en de Heilige Geest.
En ik denk dat ze gelijk hebben. Bij de doop krijg je te horen – wat anderen ook van jou vinden, Ik ben jouw Schepper. Wat anderen ook van jou vinden wat je fout deed of wat je gewoon misschien ook fout deed: Ik geef om jou. Eén van de mensen vertelde hoe bij het doen van belijdenis de predikant die persoon de handen op het hoofd had gelegd. Met een kerk vol mensen om je heen had deze persoon ervaren “er is vrede door God in mij”. Wat anderen misschien ook denken, vinden, wie weet hebben ze wel het goede met me voor of hoe ook: er is vrede!
Kijk zoiets is het….. En dat maakt je op een bepaalde manier onafhankelijk van wat anderen van je vinden. Als een nieuw begin. Dicht bij je zelf, dicht bij wat in je eigen hart leeft. Opnieuw geboren, de mens zoals jij door God bedoeld bent. Daarover heeft Jezus het als hij zegt dat wij opnieuw geboren moeten worden. Niet geboren uit je ouders, maar geboren uit God. Niet uit het vlees, maar uit de Geest van God. Let op, ik wil het niet te sterk tegenover elkaar zetten, alsof alles wat je ouders je aanleren, wat je omgeving je aanleert je verhindert om jezelf te zijn. Dat is vaak onzin. Want ouders en je omgeving helpen je ook om jezelf te vinden. Maar niet altijd en alleen maar. Soms staat je omgeving – en jij die je daar te erg door laat beïnvloeden – je ook in de weg om jezelf te zijn. En uiteindelijk is het de bedoeling van de Here God dat we voluit mens worden, zoals Hij ons bedoelt.
Ik zet de camera even een jaartje verder. Het is het tweede jaar dat Jezus in Jeruzalem is. Het Pesachfeest is al achter de rug en nu is er het Loofhuttenfeest. Het feest waarop Israël viert dat God hen weg uit de slavernij voerde en dwárs met hen door de moeilijke woestijn trok. Waar op een zeker moment alles zó droog lijkt en moeilijk, dat er geen doorkomen is. En in die woestijn is er dan bijv. het verhaal waar Mozes op een rots slaat en daar komt water uit. Op iets dat helemaal gesloten en op slot lijkt, keihard, een rots, maar die tóch openbreekt. Jezus refereert aan dat verhaal want opnieuw staat Hij er weer, Jezus uit Nazareth. Frank en vrij praat Hij opnieuw over de Geest. Net als in die nacht waarin Nikodemus bij Hem was. En opnieuw gaat het ook over “rivieren van levend water die uit je hart zullen komen van wie in Hem gelooft. Laat me dat vertalen: als een mens toegang heeft tot z’n hart, tot wat er in je leeft, tot wie je ten diepste bent, dan gaan er in zekere zin allerlei filters weg. Wat zullen de mensen ervan vinden? Wat zullen ze ervan denken? Een beetje als een pasgeboren baby, maar dan als mens op latere leeftijd opnieuw geboren. Een baby lacht, als het in hem opkomt. Een baby krijst als het in haar opkomt. Nu bedoelt Jezus juist niet te zeggen dat we baby’s moeten worden, maar dat God zó in een mens wil wonen, dat we het diepe vertrouwen hebben dat het goed is dat we er zijn en dat we ervoor uitkomen wat in ons leeft.
Nikodemus moet hem hebben gezien en gehoord. Hoe Jezus dat zélf deed, frank en vrij spreken. Johannes vertelt niet dat ze elkaar opnieuw hebben gesproken. Misschien hoeft dat ook wel niet, soms is alleen al het zien of horen van iemand iets dat diepe indruk op ons maakt. In dit geval op Nikodemus. En er is véél kritiek op Jezus, of, in elk geval veel discussie in de religieuze kringen waar Nikodemus is. Zou die Jezus soms de Messias zijn? Zou deze soms ons van Godswege zijn gezonden om ons vrij te maken écht mens te zijn? En, met name de groep waar Nikodemus bij hoort is woest en zeer afwijzend. Als anderen zeggen “nog nooit heeft een mens zo gesproken” , zeggen zij “zijn jullie misleid of zo? De mensen die zich niks van de wet van God aantrekken, die zijn enthousiast over hem, maar jullie moeten toch beter weten? Jullie kennen de wet van God toch…..
En je voelt de spanning bij Nikodemus. Blijkbaar is Jezus nog steeds bezig de dingen te zeggen die bij Nikodemus aanslaan. Komt hij in de eerste keer in de nacht bij Jezus, nu gaat het over Jezus overdag. En hij praat over Jezus met zijn groepsgenoten, zijn geestelijke familie met wie hij zich zéér verbonden voelt. Dus het is ook héél eng om nu wat te zeggen dat het voor Jezus lijkt op te nemen. Hij doet het! Laf en lef? Hij zegt: wij die de wet van God zo belangrijk vinden, het hoort toch ook bij onze wet om iemand niet te veroordelen voordat je weet wat hij gedaan heeft…..” Hij spreekt ze in zekere zin tegen, komt in zekere zin voor Jezus op. Maar hij doet dat op een manier die binnen zijn eigen groep heel aanvaardbaar is. Onze wet….. Die vinden wij toch belangrijk? Dus, hij is loyaal aan zijn groep én Hij komt in zekere zin op voor wat voor hemzelf steeds belangrijker gaat worden.
Wat heb je er immers aan, als je de hele wereld wint, als iedereen in je omgeving je aardig vindt, maar je leidt schade aan je ziel…… Hij komt niet rond voor Jezus uit…., voor wat hij zélf belangrijk vindt, maar je voelt iets van beweging. Vorig jaar nog in de nacht zonder zijn groepsgenoten. Nu overdag tussen zijn groepsgenoten……
We gaan naar het derde jaar. In zekere zin is dit nog spannender. Nikodemus moet hebben meegemaakt dat Jezus is veroordeeld, door de hogepriester, door Pilatus. Als Jezus gestorven is probeert een Romeinse soldaat of Jezus nog in leven is. Opnieuw: alleen Johannes, de andere drie niet, vertelt dit verhaal en hij moet er dus een bedoeling mee hebben. Water en bloed komen uit de wond, rechts of links uit de zijde van Jezus. Dat heeft niet alleen de laag van water en bloed als organische stoffen. Het heeft ook de laag van “doopwater én avondmaalswijn”. Van: gaven van God aan een mens, dat een mens helemaal mens mag zijn. Met alles in ons. Met het laffe in ons, met het lef in ons. En het moet op Nikodemus indruk hebben gemaakt hoe Jezus trouw aan God is gebleven. Hoe de kritiek van mensen, hoe het geweld van mensen – verbaal en fysiek – Hem niet van zijn stuk hebben gekregen. En dat water en bloed, let op, bij het eerste verhaal in het eerste jaar met Nikodemus komt water, bij het tweede en nu…… Dat is geen toeval, niet bij Johannes.
En samen met Jozef van Arimathea en een paar vrouwen komt Nikodemus – de overwinnaar van het volk – er nu gewoon voor uit: deze mens, zoals Hij over God sprak, Hij is zó belangrijk, ik geef hem een heel kostbare begrafenis. Hij neemt een mengsel van kostbare kruiden mee van een kleine 33 kilo. Tegen het oordeel van de raad in, die Jezus ter dood wilden veroordelen, hebben veroordeeld, komt Hij er nu gewoon voor uit: zoals Hij sprak, dat raakt mij. Zoals Hij het over God had, dat maakt mij vrij. Wat jullie er ook van vinden. Bijzonder!
En nu ga ik een link leggen naar ons. Ik doe het op 4 manieren
Het eerste is dit: blijkbaar is God – Vader, Schepper, Zoon en Geest – erop uit dat wij als mensen écht het vertrouwen hebben dat we puur en echt mogen zijn. Onszelf. Let op: er wordt dan wel eens gezegd dat als je “jezelf bent” je asociaal wordt. Dat lijkt me écht onzin. Iemand die de mens is, zoals je door God bent gemaakt, die is niet asociaal, want zo maakt God ons niet. Het is iemand die niet de hele tijd bang is voor wat anderen van hem/haar vinden, maar het is en kan wel degelijk iemand zijn die juist veel voor anderen betekent. Leef dus dicht bij je hart, want daar wil God in jou wonen en je helpen om mens te zijn.
Het tweede is dit: in Nikodemus zien we ook dat het soms een heel proces is om jezelf te durven zijn en ervoor uit te komen wat jij belangrijk vindt, wat voor jou écht belangrijk is. Dat kan op allerlei gebieden zijn. Soms zijn we als mensen zó onzeker over onszelf, dat je het überhaupt moeilijk vindt om voor je mening uit te komen. Geloof, God!, zo vertelt het verhaal, kan je daarbij helpen. Met stapjes…, zie Nikodemus.
Het derde is dit: ook op geloofsgebied kunnen we het lastig vinden om uit te komen voor wat ons echt raakt. Het spannende is in zekere zin, dat het wél steeds belangrijker is om voor dat geloof uit te komen. Waarom? Omdat zo’n 40 jaar geleden het als het ware heel vanzelfsprekend was dat kinderen meegingen op het pad van hun ouders, ook op het geloofspad. Maar dat is voorbij. Je zult nu als het ware authentiek moeten kunnen vertellen: waarom is geloven, God nu zo belangrijk? Authentiek, echtheid, het woord komt op het ogenblik voor in bijna alle boekjes en tijdschriften die gaan over “geloof overdragen, doorvertellen”.
En juist als protestanten zijn we daar misschien niet altijd heel goed in. Misschien is onder ons wel de angst aanwezig om “heilig boontje” te zijn: over te komen bij anderen als té gelovig, té zwaar, té serieus. Lange tijd – toen Nederland aan het ontkerkelijken was – was dat ook vaak de reactie die je kon krijgen. Hoor jij bij de kerk? Dan leef je zeker zwaar? Dan mag je zeker weinig? En zoals Nikodemus liever niet uit de toon wilde vallen in zíjn omgeving, zo vinden wij dat – lef en laf – denk ik soms ook lastig. Maar het is misschien wel heel goed om te bedenken dat veel mensen tegenwoordig helemaal niet zo negatief staan t.o.v. geloof. Eerder onwetend en nieuwsgierig. Ik herinner me een autoverkoper in Hoogeveen die erachter kwam dat ik predikant was. Dat woord riep bij hem helemaal niet iets op van “ouderwets” of “zwaar” maar “daar weet ik niks van, vertel!”.
Misschien goed om ons dat te realiseren, voor ons allemaal! En ook in dit opzicht – en dan zijn we bij de kern van het verhaal – het vierde: dat uiteindelijk God degene is die in ons wil leven met Zijn Geest, die ons wil helpen zo puur mogelijk te zijn. En naarmate we dichter bij ons hart leven, dichter bij God leven die in dat hart wil wonen, kan ons dat helpen om meer te groeien naar de mens die we bedoeld zijn. En daar dus ook in te leren om te vertellen over “wat vind ik nu zo belangrijk aan geloven in God?”
Ik sluit af met een kleine uitdaging. Die Nikodemus – die laffe man met lef, die zo bang was voor het volk en zichzelf overwon en zijn angst – durfde het: zijn hart te volgen, God daarin de ruimte geven om zichzelf te worden. Durfde ook over zijn geloof te praten. Dat was een leerproces. Ik wil jullie – en mezelf – uitdagen: probeer nu eens in de komende 14 dagen – tot aan de volgende dienst – met iemand die je vertrouwt te praten over “wat is voor mij nu belangrijk in mijn geloven in God”. De één zal er vast wat makkelijker in zijn dan de ander, denk aan Nikodemus. De uitdaging is niet om het perfect te doen, maar om het te doen op een manier die nu bij je past. Wie weet is het een kleine overwinning op je zelf – geen overwinnaar van het volk maar van jezelf – en wie weet ben je zelf verbaasd wat er in je leeft en gelooft. En deel je zo ook iets aan een ander. Gewoon proberen! Amen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.