Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Met God op pad gaan, is niet hetzelfde als een makkelijk leven hebben. Met God op pad gaan is wel weten wat belangrijk is in je leven en een kompas hebben. Voor wie niet meer weet wat een kompas is: dat is een tomtom, die je vertelt welke kant je op moet om op een goede manier te leven voor anderen en jezelf. En God is dan die tomtom.
Abram geeft veel aan zekerheden op, als hij de stem van God hoort. Hoe hoor je die stem? Dat kan op allerlei manieren. Door het voorbeeld van andere mensen die je inspireren. Door een bijbeltekst die bij je binnenkomt. Door een gebeurtenis in je leven, waarin je de hand van God ziet en zijn stem hoort. Horen is veel meer dan iets dat je met je oren doet. Er komt iets in je leven, op je pad. Dat laat je binnenkomen in je leven, in je hart en het verandert je. Het wordt een stem. De stem van God.
Abram verlaat met zijn vrouw en met zijn neef en alles wat hij bezit zijn familie en gaat die stem achterna. Die belooft hem een land en veel zegen. Voor hem én voor alle volken. Als je het moet samenvatten: die stem belooft hem deze wereld ánders. Als ik direct even de link mag leggen naar de tekst van Jezus die we ook hebben gelezen: het gaat om Gods Koninkrijk en zijn gerechtigheid. Een wereld van liefde, van eerlijk delen, van niet liegen en van omzien naar elkaar. Waar volken sámen leven in vrede. Ja, en het heeft ook met welvaart en met dagelijks brood te maken. Maar pas als tweede element. Eerst geldt: het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid. Dat is altijd wel spannend, maar zeker als het erop aankomt, zoals zo in dit verhaal. Als het tegenzit. Kun je dan ook de waarden en normen volhouden van “eerlijk delen, niet liegen, omzien naar elkaar.” Als er inflatie is, als er krapte is, als er ongenoegen is in de samenleving.
Het is niet een gemakkelijke tocht. Als ze net in het land zijn, breekt er al een hongersnood uit. Ze moeten vluchten naar Egypte. Dat laat ik nu liggen. Ik vertel het alleen om aan te geven dat het niet makkelijk is. Dan komen ze terug en gaat het goed. Misschien wel te goed. Abram is rijk, zijn neef Lot is het ook. Misschien is dat ook wel goed om te zeggen. Rijkdom, welvaart kunnen wel degelijk onderdeel zijn van wat in de bijbel zegen heet. Maar het is meer en dieper dan dat. Uiteindelijk hoort rijkdom bij wat Jezus noemt “het overige”, waarvan God weet dat je het nodig hebt. Een mens kan niet zonder brood, maar leeft ook niet van brood alleen.
Rijk dus. Veel vee hebben ze allebei. En daar ontstaan de problemen. Grote delen van het beloofde land zijn eigenlijk ontzettend droog. Dus als je een put hebt of een beek, dan is het dringen geblazen. Eigenlijk is er teveel welvaart, te veel vee voor het stuk waar ze samen leven. Het zijn net mensen. Er ontstaan dus irritaties tussen de herders die de kuddes van Abraham hoeden én de herders van de kudde van Lot. Dat wil je liever niet hebben, sowieso niet. Maar zeker niet als je familie bent van elkaar. Het kan heel goed gaan, weten veel families hier, als je een familiebedrijf hebt. Maar het kan ook heel fout gaan, weten ook veel families hier. Het gaat vaak fout over wie is de baas en hebben we het geld en de erfenis eerlijk verdeeld. Dan is Abram als oudste degene die zegt: dat moeten we niet willen. Lot, jij mag kiezen, welk stuk van het nieuwe land wil jij?
Misschien zit daar om te beginnen al iets heel genereus, iets hartelijks in. Dat te maken heeft met het evangelie. Of, beter nog, met het nieuwe land waar God Koning zal zijn. Dat je elkaar het licht in de ogen gunt. Kijk naar allerlei brieven van Paulus: ieder moet niet op z’n eigen belang alleen letten, maar ook op dat van de ander. Acht de ander hoger dan jezelf. Het heeft te maken met het delen van het brood. Abram had als oudste, als oom, ook op zijn strepen kunnen gaan staan. Hij doet het niet. Net, en ik voeg het er toch even tussenin, zoals hij voor Lot later opkomt en hem te hulp schiet als die
in de problemen komt. Tsaddik, zo wordt Abram genoemd, een rechtvaardige. Hier zien we hem van zijn beste kant.
Wie wel eens in Israël is geweest, weet dat het helemaal niet zo vruchtbaar is. Grote delen van het land zijn woestijn, heuvelachtig. Er zijn een paar vruchtbare streken, echt vruchtbaar. Eentje ligt bijvoorbeeld in het noorden, daar ligt de stad Megiddo. In die vallei zullen veel oorlogen worden gevoerd, later. Eigenlijk vaak vanwege de welvaart, zoals zo vaak. Maar de meest vruchtbare is toch wel de Jordaanvallei en dat heeft natuurlijk alles te maken met die Jordaan en met wat later het meer van Galilea heet. Waar de rest van Israël grote delen van het jaar droogte heerst, is door de Jordaan die altijd stroomt de Jordaanvallei altijd vruchtbaar. En het is er ook nog eens stukken minder heet dan op andere plekken in Israël. De Jordaanvallei ligt laag, de dode zee – die dan niet dood is – ligt ruim 400 meter onder zeeniveau.
We maken allemaal keuzes in het leven. Wel een andere baan, niet een andere baan. Wel promotie, geen promotie. Wel geld geven aan een ander of het niet doen. Wel een ander huis of niet een ander huis. Wel vrijwilligerswerk, geen vrijwilligerswerk. Leven is veel keuzes maken. We hebben er zelfs stress van, keuzestress. Wat is nou je dieperliggend motief? Waarom kies je wat je kiest? Denk je dat je er beter van wordt, financieel? Is het goed voor je CV? Denk je dat als je iets ander kiest je bijdraagt aan het een beetje mooier worden van de wereld? Denk je dat als je iets anders kiest het goed is voor je gezin? En ook: speelt bij al die keuzes ook Gód een rol. Wat God met jouw leven bedoelt? Met dat van je geliefden? Gaat het bedrijf waar je gaat werken goed om met het klimaat of alleen voor de winst? Ga je in je vrije tijd alleen voor je eigen ontspanning of mogen anderen ook delen in je tijd? Wat kies je, waarom kies je?
Als Jezus zegt “zoek eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid en alle overige dingen zullen erbij worden gegeven”, dan kiest Lot vooral voor dat tweede. Hij kijkt wat economisch het meest winstgevend is, voor het vee het beste en gaat dan naar de Jordaanvallei. Nu moeten we uitkijken dat we het niet moralistisch maken, maar je voelt al de dreiging van Sodom en Gomorra. Je voelt ergens dat als je alléén voor geld gaat de wereld onbarmhartiger gaat worden. Voor de helderheid, nogmaals, er is niks mis, bijbels gezien met rijkdom. Maar het wordt bloedlink als het je hoogste goed wordt. En dat gebeurt helaas al te vaak. Er zit iets ongelooflijk verkeerd dat er een paar werelddelen superrijk zijn en een paar delen helemaal niet. Er zit iets enorm verkeerd in dit land als er mensen miljardair zijn en mensen niet kunnen rondkomen. En precies daarover gaat het in het land dat Abram wil gaan bewonen, als hij de belofte van God wil volgen.
Ik wil graag een link gaan leggen, naar ons. Ik wil jullie wat vragen, oprecht vragen. Vandaag zou eigenlijk de dag zijn waarop we nieuwe ambtsdragers gaan bevestigen. De eerlijkheid is dat we nog geen mensen hebben gevonden die het willen doen. We zoeken mensen diaken willen worden, een ouderling en een voorzitter, want jullie zien allemaal dat onze Jan Bakker het niet meer kan doen. Jan is aan het revalideren van covid. Zo’n situatie hebben we nog niet eerder meegemaakt. Maar er gebeuren een paar dingen: heel langzamerhand gaan we elkaar weer echt ontmoeten. Door Covid en de vele onderbrekingen is de band wat losser geworden. We hebben elkaar minder gezien, minder ontmoet. Je ziet het aan kerkbezoek. Echt, ik ben heel blij met hoeveel mensen er hier zijn. Ik zie het in andere wijken – als ik daar de kerk bezoek of er voorga – dat het er minder zijn dan bij ons. Maar ook hier is het minder dan vóór Covid.
Eerlijk, dat gebeurt overal, bij sportverenigingen, bij kerken, bij theaters. Misschien moeten we daarmee leren leven en ons gaan aanpassen. En ik wil ook niet gaan lopen pushen. Geloven heeft te maken met vrijheid. Abram gaat uit zichzelf op pad. Omdat hij “ja” zegt. Hij aanvaardt daarbij dat het hem niet altijd meezit. Dat als je eerst het Koninkrijk van God kiest, als je wilt leven op die andere
manier, dat je niet altijd alleen aan je eigen belang denkt, maar ook aan dat van je neef, van de ander.
Maar ik heb wél die vraag, naar mezelf, naar jullie, naar ons allemaal. Of, ik denk niet dat ik die vraag heb, maar dat die uit dit verhaal en uit de woorden van Jezus op ons afkomt. Misschien nu nog wel extra. Want het rotterige is dat we Covid nog niet hebben gehad of de oorlog en de gascrisis en de inflatie komen op ons af. Brood is nu 10 procent duurder dan vorig jaar. We hebben een wijk waarin al veel armoede is. Ik ben trots – nou ja, dat klinkt zo, maar toch wel – trots op onze diaconie. Die doet hier in de wijk écht veel goeds en het zou jammer zijn als we daarmee moeten gaan minderen. Zeker nu we samen met de wijkvereniging en de gkv en de woningbouw en nog wat anderen juist in deze tijd een team gaan starten om mensen te helpen die in de penarie komen. Maar het gaat over meer dan dat alleen. Het gaat ten diepste om de vraag wat de waarden en normen van het Koninkrijk voor ons betekenen, of nog wat dieper, de waarden van God, van Jezus. Juist nu we van het één terechtkomen in het ander. Ik merk bij mezelf, maar wie weet zitten jullie daar wel heel anders in, dat ik de bijbel anders pak nu. Anders lees. Net alsof na een tijd van tientallen jaren van voorspoed voor het land – helaas niet voor iedereen – nu allerlei dingen die eerst vanzelfsprekend waren dat niet meer zijn. En hoe gaan we dat dan nú samen aanpakken. Alsof ons leven dat een beetje leek op de Jordaanvallei van Lot nu meer het heuvelland van Abram wordt. En er tóch de belofte is: zoek eerst het Koninkrijk van God en al het andere zal je óók gegeven worden. Let op, als Jezus dat zegt, in de bergrede, dan is dat ook in een tijd waarin veel armoede heerst in Galilea.
De vraag is, denk ik, duidelijk, die uit het stuk op ons afkomt. Lieve mensen, nu we in andere tijden aan het terechtkomen zijn…., zullen we elkaar proberen vast te houden? Zullen we proberen God te blijven zoeken met elkaar? En zullen we proberen er niet alleen voor onszelf – dat moet uiteraard zeker ook! – , maar ook voor elkaar en deze wijk te zijn? Dat we wél een beroep op elkaar mogen blijven doen en dat je wilt meehelpen? Omwille van het goede van God, in de bijbel? Amen.