Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Als alles om je heen licht is…., dan zie je geen lichtpuntjes meer. Want alles is licht. Lichtpuntjes zie je pas als er om je heen veel donker is. En er in dat donker dus wél puntjes zijn van hoop, liefde, warmte. Die maken het donker dan mínder donker.
Het is niet voor niets, dat de kerk ooit heeft bedacht om de geboorte van Jezus te gaan vieren in de donkerste tijd van het jaar. We weten helemaal niet op welke datum Jezus ooit is geboren. Hij kan net zo goed in de zomer zijn geboren als in de winter. Maar de kerk heeft bedacht dat het in de allerdonkerste tijd van het jaar het beste gevierd kan worden. Waarom? Nou, je kunt zeggen dat het de Romeinse keizer in de vierde eeuw goed uitkwam. Want aan hem, Constantijn de Grote en bisschoppen uit die tijd hebben we deze datum te danken. Overal in zijn rijk worden dan feesten gevierd vanwege de zon, die bijna verdwijnt rond 21 december… En dan overwint die zon tóch weer het donker.
Als je dan wilt, dat de burgers in je rijk christen worden, dan moet je dat feest van de zon handhaven, maar er een nieuwe inhoud aangeven. En toen hebben de keizer en de bisschoppen gezegd: dan gaan we de geboorte van Jezus op 25 december vieren. Want we geloven dat Hij het licht voor deze wereld is en dat Hij bij uitstek hét lichtpunt is in deze donkere wereld.
Het is natuurlijk een soort van machtspolitiek geweest, van de keizer. Maar de bisschoppen en hij hebben wél een heel goed punt. Want de geboorte van Jezus, de komst van God naar deze wereld heeft wél alles te maken met veel donker in deze wereld én met dat God dat niet wil. Vanaf het begin niet wil. Zijn eerste woord in de bijbel is “er moet LICHT zijn”. En, het Licht is het leven voor de mensen. De liefde, de veiligheid, het geluk, het omzien, de vrede.
Ieder jaar opnieuw vieren we het feest van de geboorte van Christus in de donkerste tijd van het jaar. Wij doen dat vanavond met het thema “lichtpuntjes”. Dat suggereert dus: er is donker. En dat is er. Ik wil niet somberen, maar ook geen oppervlakkig verhaal houden. Laat ik zo maar wat dingen noemen: de afgelopen weken – dat hoort bij mijn werk – was ik bij veel mensen, die blij zijn als het weer 2 januari is. Waarom? In hun leven zijn er breuken, gemis, pijn. Omdat een voor hen geliefd iemand overleed: een man, een vrouw, een kind, een vader, een moeder. En soms: omdat er méér dan één iemand overleed. En dan is die decembermaand, familiemaand, feestmaand voor hen een maand van het grote contrast: een lege plek….
Of omdat er een scheiding, een breuk optrad. Je huwelijk ging kapot, je relatie. En nu zit je één van die kerstdagen alleen en je kinderen zitten met je ex ergens anders. Of omdat er mot is in je familie en ze niet allemaal tegelijk thuis willen zijn, omdat de één de ander niet verdraagt. Als het 2 januari is…., dan zijn alle feestdagen weer voorbij.
Of soms zijn mensen onder ons zó somber, is er – om wat voor reden dan ook – zoveel zwarigheid, dat ze het leven soms een tijd niet meer zien zitten.
Of…, laat ik het breder trekken: op dinsdag heb ik deze overdenking gemaakt. Dat is de dag na de aanslag op de kerstmarkt in Berlijn. Ik merk steeds meer om me heen dat het wereldnieuws, de bloederigheid van Aleppo, de haat tussen mensen, ook in ons land, de zinloze aanslagen ergens in onze koude kleren gaan zitten. Ons wereldbeeld gaan bepalen. In nieuwsuur zag ik op maandagavond een politicus, die zei: “vandaag is mijn kleindochter 2 jaar geworden…., in wat voor wereld groeit die op. Wat voor toekomst zal ze hebben?”
De geboorte van Jezus, de komst van het Licht, móet met dat soort gevoelens te maken hebben en moet daar een lichtpunt in zijn. Een bron van hoop, van liefde, van geloof. Zo niet…., dan is het een leeg feest. Dan helpt het niet en dan roepen we even een sfeer op, die werkt als iets teveel borrels. Even voel je je wat lichter, maar daarna is er de kater en de hoofdpijn, die het alleen maar erger maken.
Wat is nu de kracht van het kerstfeest? Wat is nu de zin van die beslissing van keizer en bisschoppen? Als ik het mag vertalen, vanuit de bijbel en wat het voor mezelf betekent, dan wil ik er graag dit van zeggen:
Om te beginnen: nog even los van alle vragen rond de maagdelijke geboorte in biologische zin, maar niemand van ons kon kiezen of we al dan niet geboren wilden worden. Of we wilden leven. Onze ouders hebben daarover beslist. Soms heel bewust, omdat ze heel graag kinderen wilden. Voor sommigen ligt het ook anders, omdat je ouders seks hadden en er eigenlijk helemaal niet op uit waren, dat daar een kind uit werd geboren. Maar jij was er….. Wat de bijbel ons wil vertellen, is dat God er bewust voor kiest om bij ons en onder ons geboren te worden. Daar zit allereerst in dat Hij het leven, ons leven, dit aardse leven, jouw leven de moeite waard vindt om er bij te zijn. Hij had het ook te donker kunnen vinden. Te erg. Maar Hij kiest en waardeert daarmee deze wereld nog steeds als “positief”.
Het tweede is dit: zijn geboorte vindt plaats in politiek zeer onrustige tijden. Jezus is eerder een speelbal van de historische gebeurtenissen, dan dat Hij de geschiedenis bepaalt. Keizer Augustus wil een volkstelling, Jozef en Maria moeten dus op weg te midden van heel veel anderen. En er is amper een plekje voor Hem. Zijn geboorteplek lijkt meer op een plek in een vluchtelingenkamp dan op een zeer verzorgd babykamertje met spulletjes van duimeland. Mijn conclusie: vanaf het begin wil Jezus verbonden zijn bij mensen die veel last hebben van donker in dit leven.
Het derde is dit: het verhaal speelt zich af in de nacht. Het donker dus. Lees je de bijbelverhalen verder, dan zie je telkens dat Jezus die mensen opzoekt, die écht donker kennen in hun leven. De zieken, de mensen die worden veracht, de verdrietige en sombere mensen De eersten die worden opgezocht zijn herders. Ik vind het wat raar om te zeggen, omdat ik juist veel respect voor ze heb, maar je zou kunnen zeggen: de mensen die bij Larcom werken. Mensen op wie wordt neergekeken in de regel. Zij zijn de eersten die het bericht horen, waar ze in de samenleving vaak de laatsten zijn. Ze zijn dan ook enorm verrast: voor óns geboren? Wie zijn wij nou helemaal….., althans in de ogen van de mensen? Maar zij zijn wél de eersten die het horen en die het kind zien.
Het vierde is ook dit: we lezen in deze dienst de geboorte van Jezus zoals Lukas het vertelt. Mattheüs vertelt het verhaal ook en hij vertelt over de wijzen uit het oosten. Ook dát verhaal speelt in de nacht, met een lichtpuntje, de ster. En ook in dát verhaal is heel veel donker: want koning Herodes is zó bang voor zijn koninklijk hachje, dat hij beveelt om alle jongetjes onder de 2 te doden. Van deze Herodes is in de geschiedenis bekend, dat hij ongelooflijk wreed is. Ook dáár geldt dus: Jezus wordt geboren, kiest ervoor om verbonden te zijn met een wereld en in een wereld van onvoorstelbaar veel wreedheid. Bethlehem, Auschwitz, Aleppo, Ankara, Berlijn….. Het zal wel niet voor niets zijn, dat Jezus later, als Hij groot is en de leerlingen kleine kinderen bij Hem weg willen houden wóest uitvalt naar zijn leerlingen. Laat hén bij mij komen met al hun kwetsbaarheid, want voor hén is het Koninkrijk van God. En Hij zegent ze. Dat is: hen omarmen en diep laten voelen, dat ze voor God alles waard zijn.
Die vier elementen, die betekenen voor mij heel veel. Ook al is het verhaal eeuwenoud, de liefde en de bewogenheid die erin zitten, God zélf, is zó levend, dat het mensen tot op vandaag blijft inspireren. Laat ik het persoonlijker maken: het blijft me inspireren en is een soort beschermlaag tegen diepe wanhoop en een bron van kracht om met hoop, geloof en liefde in deze wereld te staan. En ik geloof dat ik daar niet de enige in ben. Want jullie zijn hier vanavond óók. Jullie zijn hier vast net als ik ook meer dan alleen voor “even een fijn moment”. Jullie verlangen zit óók dieper, naar hoop, geloof, liefde. En over de hele wereld komen mensen samen op deze dag om zich te laten inspireren, warmen aan dít verhaal, aan deze God.
En op déze manier is Hij levend onder óns, in ons aanwezig. Want overal waar u, jij, ik mij laat inspireren, verwarmen door het kerstverhaal, dáár is er een lichtpuntje in ons leven. Licht dat NIET dooft. En, nog een stap verder, overal waar wij ons door dat Licht van God laten inspireren in hoe wij doen naar anderen, dáár worden wij voor anderen lichtpuntjes. Dat heb je soms zelf niet eens door. En wie weet zijn we er hier ook wel eens wat te bescheiden voor om het zo te zien: “dat doe je toch gewoon”. Maar overal waar jij iets voor een ander betekent – we hebben niet voor niets gezien hoe mensen hier uit de wijk de adventskaarsen hebben aangestoken omdat ze zelf een lichtpuntje zijn of de vertegenwoordiger van meer mensen die dat voor anderen zijn – , daar ben je een lichtpuntje. En dat brengt me bij die tekst van Paulus: nu bent u licht, door uw bestaan in de Heer. Ga de weg van de kinderen van het licht. 9 Het licht brengt goedheid voort en gerechtigheid en waarheid.”
En als we dat nu met elkaar doen, wij hier heel concreet in onze wijk, onze omgeving…., moet je kijken hoe Licht dan lícht kan zijn en hoeveel duister er kan worden overwonnen. Amen