Lieve allemaal,
Wat opvalt in het verhaal dat Marcus vertelt over de opstanding is dat het vrouwen zijn, die het graf leeg aantreffen én daarbij een engel, die zegt “Hij is hier niet, Hij is opgewekt uit de dood, ga naar Galilea, daar zul je Hem zien”.
En wat ook opvalt is dat er vanochtend twee vrouwen zijn, die belijdenis doen, die hun vertrouwen in God uitspreken. En ze vertellen daarbij allebei een bijzonder verhaal. Ieder verhaal, zowel van Marieke als dat van Jennifer, heeft wat mij betreft een directe verbinding naar wat de vrouwen daar in Jeruzalem meemaken. Die link is Jezus, is God. En zowel de verhalen van Maria van Magdala, Maria de moeder van Jakobus, Salomé als van Marieke en Jennifer hebben iets in zich dat de wereld écht op z’n kop zet. Als ik het in één zin moet zeggen: God is sterker dan het donker, dan de dood, het leven wint. Leve, het leven!
Laat me beginnen met Marieke. Marieke weet meer van God dan ik, die er 6 jaar voor heb gestudeerd en die er nog wekelijks, dagelijks mee bezig ben, met God. In de regel wordt wat Marieke als meisje van 11 heeft meegemaakt een bijna-dood-ervaring genoemd. Ik zou het liever een bijna-hemel-ervaring noemen. Vanuit de wetenschap wordt er veel over gediscussieerd. Zoals dat ook nog altijd gebeurt over de opstanding van Jezus uit de dood, waarover ook vanaf het begin discussie was. En begrijpelijk, want het is ook een bizar en bijzonder verhaal. Ee aantal keren in mijn werk als dominee – zeker 10 keren in de afgelopen 5 jaren – heb ik mensen een verhaal als dat van Marieke horen vertellen. Het zijn levensbepalende en veranderende verhalen. Zoals dat bij Marieke eigenlijk dus ook zo is. Alle mensen vertellen dat ze niet meer bang zijn voor de dood omdat ze gezien hebben dat God er ís aan de andere kant. En eigenlijk alle mensen vertellen ook van een soort van teleurstelling dat ze weer terug zijn. Bijna iedereen zegt ook: ik sta anders in het leven, liefdevoller. Je kunt er van allerlei theorieën op loslaten, om het te verklaren. Maar het gebeurt. En het is voor Marieke levende realiteit, waardoor ze zó in het leven staat als dat ze heeft verteld aan ons. Ze is niet alleen Goddank levend onder ons en genietend van het leven, maar tijdens het donker heeft ze ook een ervaring opgedaan met God, die Licht is, die haar leven stempelt.
Jennifer heef in haar leven veel verdrietige dingen meegemaakt. Wat ze nu heeft verteld zijn de ergste dingen, er zijn er meer en dat laten we mooi onder ons. Al een aantal jaren loop ik met haar mee, sinds de doop van Liv hier, nu vier jaar geleden in de Kamp. Ook op paasmorgen. Het was beslist begrijpelijk geweest dat Jennifer God had vervloekt. Het was beslist begrijpelijk geweest als ze in diepe depressies was beland. En wat er gebeurt is daar dwars doorheen, dat Jennifer door een diep en donker dal aan het gaan is richting het leven. Dat ze daarbij ín dat donker God als een herder aan haar kant voelt, die haar kracht geeft, moed en zin in het leven. Ook om zich gedragen te voelen door mensen en die in haar leven toe te laten. Waardoor ze hier vanochtend onder ons is, haar verhaal vertelt en haar vertrouwen in God met ons viert. De herder!
Leve het leven! Ik pak de foto van de flyer erbij. Er bloeit leven waar dat feitelijk niet kan. Er is steen, er is baksteen, er is beton en daar kan geen leven zijn en het is er toch. Er is donker, er is dood, er is wanhoop en logischerwijs zou je zeggen: einde verhaal. Pasen is de doorbreking van dát schema, die logica.
Drie vrouwen gaan na zonsondergang op sabbat – even voor ons idee: dat is op zaterdagmiddag of avond als de zon is ondergegaan – naar de winkel. Het zijn Maria van Magdala, Maria, de moeder van Jakobus en Salomé en ze zijn zeer betrokken bij Jezus. Ze hebben, zo vertelt Marcus ietsje hiervoor, voor Jezus en zijn leerlingen gezorgd op hun reis van Galilea naar Jeruzalem. Voor jullie begrip: Galilea ligt in het noorden van Israël, Jeruzalem in het zuiden. En ze zijn Jezus gevolgd. Op zijn pad, gewoon geografisch. Maar ook in zijn manier van leven in wat Hij vertelt.
Zo betrokken, zijn ze dat ze op vrijdag als Jezus wordt gekruisigd op een afstandje staan te kijken hoe Hij sterft. Dat moet hen als een mes door de ziel zijn gegaan. Ieder die wel eens bij een sterfbed heeft gezeten weet hoe inspannend en emotioneel dat is. Maar hier gaat het om meer dan een sterfbed, het gaat hier erom dat deze vrouwen zien hoe Jezus de marteldood sterft. Van Maria van Magdala en Maria de moeder van Jakobus wordt vervolgens verteld, dat ze toekijken hoe Jezus in het graf wordt gelegd. Salomé, ze wordt niet genoemd. We weten niet waarom ze er niet is, maar het zou heel logisch zijn om te denken, dat ze het gewoon niet meer trok, emotioneel niet.
Jezus sterft op vrijdag, vlak voor het begin van de sabbat. Dat moet ik toch even uitleggen. Een nieuwe dag begint bij ons om middernacht. Of ook misschien wel om 7.00 uur als onze wekker gaat. Voor Joden begint een nieuwe dag als de zon ondergaat. Dus: Jezus sterft niet ver voor zonsondergang op vrijdag en wordt dan snel in een graf gelegd, want het is al bijna sabbat! En op sabbat houden Joden rust en doen ze ook niets aan de verzorging van hun overledenen. Maar die hele sabbat lang moet voor die drie vrouwen – en alle betrokkenen rond Jezus – een soort van ramp zijn geweest. Ze zijn alsmaar bezig in hun gedachten met Jezus, met zijn dood en met hun verdriet. En ze willen wat wij ook willen voor onze geliefden die zijn gestorven: hen verzorgen, hen alles geven wat ze nog kunnen doen. Ze tellen die uren op de sabbat… En de twee Maria’s en Salomé gaan direct na zonsondergang – als de sabbat is afgelopen, zeg dus maar op zaterdagavond – naar de winkel en kopen daar vast de kruiden waarmee ze het lichaam van Jezus willen balsemen en verzorgen. Waarom? Dan kunnen ze direct bij zonsopgang op zóndag zijn lichaam gaan verzorgen. Hoeven ze dan niet eerst nog naar de winkel en kunnen ze direct aan de slag.
Je voelt aan alles: hun hele mindset is “Hij is gestorven en we gaan Hem verzorgen”. Niks geen verwachting meer. Een steen voor het graf, beton en baksteen, donker…., dat heeft gewonnen. Hoe krijg je die steen weg, voor het graf, want het donker…, dat wint toch altijd? Dat is toch uiteindelijk ook het wapen voor machthebbers, dictators. Als je mensen maar lang genoeg onderdrukt en bang maakt…., zodanig dat ze bang zijn dat ze hun leven verliezen, dan houdt hun verzet wel op.
Ik moet er nog iets bij vertellen, iets dat wij in onze tijd belachelijk vinden. Vrouwen zijn in de tijd van de bijbel niet gerechtigd om voor een rechtbank te getuigen. Je kunt ze niet serieus nemen. Dat maakt dat als er dus nu vrouwen gaan vertellen, dat ze een engelachtig jonge man in een wit kleed – ik denk van een soort wit dat Marieke bekend voor zou komen – hebben gezien die vertelt dat Jezus niet in het graf is. Sterker en bizarder nog: dat Hij is opgestaan! En dat Hij naar Galilea is en dat zij én de mannelijke leerlingen Hem daar zullen zien…., wel…, dat maakt het verhaal totaal ongeloofwaardig. Je staat per definitie met 3-0 achter op gebied van geloofwaardigheid. Graf leeg? Vrouwen die het vertellen??? Ja, droom verder. Het zal onverwerkte rouw zijn: ontkennen van wat er aan de hand is.
Je vindt dus in vooral de andere evangelieverhalen al verklaringen als “zijn leerlingen zullen zijn lichaam wel hebben meegenomen en het ergens anders hebben begraven en nu met het verhaaltje komen dat Hij leeft”.
Toch zijn eigenlijk bijna alle bijbeluitleggers het erover eens dat als het graf níet leeg was geweest en als leerlingen inderdaad niet zeiden dat ze Hem in Galilea hébben gezien en ontmoet, dat deze bijbelboeken niet waren geschreven. Er zijn – ik kan zo een aantal opnoemen – in de tijd van Jezus een heel aantal mensen – ook zo charismatisch als Jezus – geweest die rondtrokken en volgelingen hadden en soms gewelddadig aan het einde van hun leven kwamen. Hun namen zijn opgeslokt door de geschiedenis. Dít verhaal gaat nog steeds door. En het is zo sterk geweest dat tot op de dag van vandaag mensen erdoor geïnspireerd worden. Geïnspireerd tot wat?
Het geeft mensen het vertrouwen, dat je leven niet is afgelopen na de dood. Ik zie het herhaaldelijk bij mensen die aan het einde van hun leven zijn. Gisteren was het een bijzondere dag voor mij. Ik was precies één dag ouder dan mijn vader ooit geworden is. 55 jaar en een beetje. Aan zijn sterfbed heb ik geleerd wat vertrouwen in God is en dat maakt dat ik – ook al weet ik minder dan Marieke – vertrouw dat het niet afgelopen is met de dood. Dat geeft een soort “lichtkant” aan het leven. Je hoeft niet bang te zijn voor de dood, leef het leven, dát is de bedoeling. Proef iedere dag waarop vreugde is en geniet dat. Let op hoe in heel veel van de liederen de vreugde om het leven eraf spat!
Het geeft mensen kracht om door te gaan met hun leven, ook als er machtig veel donker is. Jennifer is er een levend voorbeeld van, maar ik kan er hier zo onder ons nog een aantal aanwijzen. Let op: dat is niet van “ik heb geen last van het donker…., want Jezus is altijd bij mij”. Je hebt machtig last van het donker én tegelijkertijd je hebt een bron van kracht bij je om je er dwars doorheen te gaan. Dat is het dus óók: er is donker in levens, onze levens. Tegelijk: Pasen, de kracht va God is óók dat je daar doorheen kunt komen en het Licht weer gaat zien. Leven dat wint, vreugde die door verdriet heen weer terugkomt waardoor je het leven kunt omarmen en vieren!
Het geeft mensen óók de moed om zich te verzetten tegen onrecht. Hier in onze plaats staat het beeldje van Frits de Zwerver, ds. Slomp, die in de oorlog tot over zijn oren in het verzet zat en het risico nam dat hij zou omkomen. In het diepe vertrouwen, dat God die een bloedhekel heeft aan geweld, aan onderdrukking, discriminatie je dan vast zou houden door de dood heen. Het was het vertrouwen van Martin Luther King van zijn “I have a dream” die geworteld was in een zeer diep geloof. Het is het vertrouwen van veel mensen met niet van die bekende namen, maar met wél datzelfde vertrouwen. Uiteindelijk met ten diepste: de liefde voor dit leven, het góede van dit leven.
Het verhaal eindigt met een soort van schrik en angst. Maria, Maria en Salomé zijn overdonderd. En ze vertellen niemand iets… Ik snap ze wel, dat ze terughoudend zijn. Ik kom mensen tegen die ook een ervaring hebben met God en daar niet goed over durven praten. Ze zullen me wel gek vinden, als ik zoiets vertel….. Maar blijkbaar hebben ze dus wél verteld, want anders zaten we nu niet hier. En is het een bericht aan ons, voor ons. Van een God die ons het leven zó gunt. Heb je geluk in je leven, proef het, vier het! Is er donker in je leven…., daar zul je soms dwars doorheen moeten. Je hebt er anderen bij nodig, want alleen lukt niet. Maar er is óók het bericht dat het donker het niet wint en dat u, jij en ik, we zijn bestemd voor het licht, voor de vreugde. Het licht, God is sterker, want in God is helemaal geen duisternis – de tekst van Marieke. En Hij is die herder, die met je door een donker dal trekt, het leven, in. Amen.