Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Deel je kijk op het leven….. Hoe kijkt u, hoe kijk ik, hoe kijk jij tegen.. het leven aan? Ben je blij dat je leeft? Vind je het zwaar? Iets van allebei? En…, als je het zwaar vindt, hoe ga je daar dan mee om? Bepaalt dat je hele leven of heb je ook manieren om met het zware om te gaan, zodat het weer wat lichter kan worden?
Binnen onze voorbereidingsgroep hebben we er mooie en intensieve gesprekken over gehad. Ik noem zomaar een aantal lijntjes, die voorbij kwamen. Aan de ene kant lijkt het erop, dat het soms een kwestie van karakter is. Sommige mensen hebben een heel opgewekt en optimistisch karakter. Zo word je geboren. Andere mensen zijn meer somber van aard. Soms is het zelfs zo, dat mensen in hun hersenen stofjes te weinig hebben, waardoor blij zijn en op een positieve manier tegen het leven aankijken voor hen een dagelijks gevecht is.
Het maakt ook uit wat je meemaakt in je leven. Er zijn mensen die het echt jarenlang geweldig voor de wind gaat. Gelukkig in de liefde, misschien wel een gezin, vrienden, een baan, twee banen, een huis….. Het kan haast niet op. Dan kijk je anders tegen het leven aan dan wanneer je vaak tegenslag hebt. Misschien denk je wel: het leven is maakbaar, want al mijn plannetjes lukken eigenlijk….. Gefeliciteerd. Er zijn ook mensen die ondervinden geweldig veel tegenslag. Ik weet nog iemand uit één van mijn vorige werkplekken, die zei “sommige mensen worden door het leven heen gedragen, anderen worden er doorheen geschopt.” Hij was zo iemand. Veel verdriet, gemis, ongelukken, kind met handicap, noem het maar op. Het leven maakbaar? Het leven is bijna niet te torsen.
En het gekke is dan ook nog weer dat mensen op dezelfde situatie verschillend reageren. Ze maken hetzelfde mee en toch reageren ze anders. Neem Noömi en Ruth. Noömi zegt: noem mij niet langer Noömi, lieflijke, maar noem mij “Mara”, bittere. Dat is veelzeggend hoe ze naar het leven kijkt, bittere. En dan heb je Ruth – Roos – die hetzelfde meemaakt en ondanks alle ellende én ondanks Noömi’s bitterheid gaat geloven in de God van Noömi. En zij pakt door.
Nog een lijntje: de wereld is vandaag de dag een dorp. Als 100 jaar geleden er een orkaan over Haïti was gegaan, hadden we er niks van geweten hier in Hardenberg. Maar met alle moderne media van vandaag weten we van zóveel ellende. Zien we er machtig veel van. Dat doet óók wat met ons en hoe je naar het leven kijkt. Eén groot tranendal? Eén groot vat vol agressie? Ik merkte in de gesprekken in onze groep, – en ik weet het ook van mezelf – dat het wél wat met je doet. Al het nieuws, alle ellende. Het doet wat met hoe je naar het leven kijkt.
Nu zijn we hier in de kerk en we proberen onze levensvisie mee te laten bepalen door de verhalen die we over God horen. Dat, zo merkten we, is ook niet altijd makkelijk. Zoveel ellende op de wereld…., God hoe moeten we dáár nou weer tegen aankijken? Het geloven wordt er niet altijd makkelijker op: zoveel ellende, bent U er wel? Kan U er wat tegen? En wat moeten wij dan?
Ik wil jullie vanochtend wat vertellen over Maarten Luther. Wie is dat ook al weer? Dat is een man die in 1517 in Wittenberg op 31 oktober 95 stellingen aan de deur van een kerk sloeg. En daarna kwam hij in een rollercoaster van gebeurtenissen terecht, die de wereld van zijn dagen op de kop zette. En zijn leven bovendien. Het komend jaar zullen we veel over hem gaan horen, omdat het 500 jaar geleden is dat dat gebeurde. Nu moet ik even m’n best doen om jullie erbij te houden, want dit klinkt misschien in jullie oren heel saai en voor je het weet zitten jullie heel ergens anders met je gedachten. Wat moet je nou met iemand van 500 jaar geleden, zo’n halve middeleeuwer?
Nou, ik ben altijd fan van Luther en dat komt omdat zijn leven eigenlijk verrassend veel parallellen heeft met hoe wij als 21e eeuwse mensen in het leven staan. Voorbeeld: Luther heeft een enorme last gehad van perfectionisme, het per sé goed willen doen. Dat komt bijvoorbeeld door de verhouding die hij had met zijn vader. Die wilde heel graag dat hij advocaat zou worden, want dan zou hij een heel goed en welvarend leven hebben, beter dan zijn vader. Maar hij wérd priester en toen zijn vader bij zijn eerste mis zat – dat was wel positief van die vader, uiteraard – gaf dat Luther zoveel spanning dat hij flauwviel. Hij heeft óók veel last gehad van depressies. Dat woord kenden ze nog niet in die dagen, maar hij vertelt regelmatig dat hij zó somber is, dat hij de dag niet doorkomt, dat hij niet uit zijn bed kan komen van de somberheid.
Die somberheid wordt méé veroorzaakt door wat hij meemaakt in zijn leven. Allereerst is er natuurlijk dat akelige perfectionisme. Als je altijd het gevoel hebt dat je het niet goed genoeg doet…., dan loop je altijd met iets van een schuldgevoel rond. Nooit écht blij met jezelf. En in zekere zin wordt dat eerst alleen nog maar erger als hij ervoor kiest om het klooster in te gaan. Op een bepaalde manier is dat voor hem ook een drang tot perfectionisme: de hele dag bezig zijn met God en voor God. Als je dat doet…., dan zal je het toch wel goed gaan doen in de ogen van God. Dan wordt God dik tevreden over je. Maar dat is natuurlijk niet zo: ieder van ons die probeert om perfect te zijn, weet dat hoe harder je het probeert hoe vermoeider je raakt. Je bent nóóit en de perfecte vader of moeder én werknemer én vriendin en……. Je bezwijkt onder je eigen eisen. Luther dus ook. En alle lol gaat uit zijn leven.
En als hij op een zeker moment tot zijn eigen verbazing dus een enorm conflict krijgt met de Rooms-Katholieke kerk dan loopt zijn leven gevaar. De keizer Karel probeert hem gevangen te nemen, de paus doet hem in de ban. Kortom…., zijn privéleven raakt vermengd met het grote politieke leven en hij is het middelpunt van enorme conflicten. Hoe blijf je dán overeind en waar is dán God?
Om het nog wat scherper te zeggen: uit zijn huwelijk worden 6 kinderen geboren. Twee kinderen overlijden. Dochtertje Elisabeth wordt maar 8 maanden, dochter Magdalena 13 jaar…. Ieder van ons die kinderen heeft, weet hoe kwetsbaar we zijn in onze kinderen. Ieder die een kind verloren heeft, weet wat dat voor scheur in je leven aanbrengt…. Hoe ga je dán verder?
Wat voor Luther in zijn dagen, in zijn leven, hét medicijn is tegen het donker, is het verhaal van Jezus. En dan nog het meeste het verhaal van het donker van het sterven van Jezus én het Licht van de opstanding. Dat verbindt hij op een bijzondere manier met zijn leven, met ons leven. Voor hem is het sterven van Christus een soort van troost. Ok, Hij sterft, Hij sterft omdat wij mensen fouten maken. Hij sterft omdat ik dus fouten maak. En tegelijk verwijt Hij me dat niet, maar laat Hij in de opstanding zien dat Hij van ons mensen houdt. Vrede voor jou! Wat hij ervan leert is dat hij mag ophouden niet perfect te zijn! Dat is een andere visie op het leven! Dat werkt bevrijdend.
Sterker nog…., het werkt zo bevrijdend, dat hij uit het klooster gaat en trouwt en gaat genieten van het leven. Ik hoef niet perfect te zijn! God is de Schepper, ik mag van het leven genieten, van mijn vrouw, van seksualiteit, van het volle leven, van bier en wijn! Luther is een enorme levensgenieter geworden. Een totaal nieuwe visie op het leven dus. Vanuit het geloof in de Schepper die ons het leven gunt. Vanuit het geloof in de Zoon, die fouten accepteert en onvoorwaardelijk van ons houdt. Vanuit het geloof in de opstanding, dat God sterker is dan het donker. Het donker van de dood, van het moordende van perfectionisme, zélfs sterker dan het geweld van keizer en paus…… De bron ligt ergens in het verhaal van God, de Schepper, van God de Zoon, van het Licht dat het donker overwint. Die kaars…., die dat iedere zondag onder ons staat te symboliseren.
Al die bijbelverhalen vertellen er eigenlijk over. De bruiloft te Kana. Het geluk waarvoor wij als mensen bestemd zijn, dat wordt verstoord. En aan het einde bouwen ze met elkaar een geweldig feest. Aards geluk! Ruth en Naomi die door heel veel ellende tóch weer iets van geluk proeven. Noömi die blij raakt met de levenskracht van Ruth en die nog blijer raakt als ze oma wordt. Zij, Mara, bitter was haar leven, vindt toch weer geluk. Anders dan toen ze getrouwd was, dan toen ze moeder was. Al die lieve mensen die ze verloor én haar leven bitter maakten. Maar er gloort weer nieuw leven. En wat Paulus schrijft “leef mee met elkaar, heb verdriet met de mensen die verdrietig zijn, wees blij met wie blij is”. En overwin het donker, het kwaad door het goede…..
Ja…, dat is makkelijk gezegd…. Dat lukt lang niet altijd om zo positief naar het leven te blijven kijken. Jullie vast niet, mij ook niet. Het is soms knap vechten tegen het donker. Ik wil jullie tot slot twee sprekende vertellen uit het leven van Luther, waarvan ik hoop dat ze ons een soort van herkenning geven en misschien iets van een glimlach en wat hoop.
Als Luther eenmaal getrouwd is, is hij die somberheid niet kwijt. Die komt van tijd tot tijd keihard terug en is dan een soort van “donkere jas” die over hem valt. Je ziet alles donker en die jas is zó zwaar dat je amper uit je stoelt kunt komen. Op een dag is het weer zover. Zijn vrouw, Katharina, ziet het en loopt ineens op klaarlichte dag naar de gordijnen toe. Ze sluit ze en het wordt aardedonker in hun kamer. Dat doen mensen in die dagen alleen als er een sterfgeval in huis is. Anders heb je nóóit de gordijnen dicht. Luther kijkt op en zegt: “wat doe jij nou?” Antwoord van zijn vrouw: “Er is iets verdrietigs gebeurd, Christus is gestorven en Hij is niet meer opgestaan uit de dood. Daarom blijven we in de rouw.” Dát heeft effect. Luther wordt als het ware door die verrassende daad van zijn vrouw uit zijn somberheid gehaald. Er zit humor in, er zit een schop onder zijn je-weet-wel in. En hij wordt eruit gehaald. Precies dát is ergens het effect van het evangelie.
Nog een verhaal dat het duister in ons óók serieus neemt, maar ook weer niet té serieus. Laat het zo zijn dat Christus is opgestaan, dat betekent niet dat we als mensen van tijd tot tijd enorm last van het donker kunnen hebben. Van je perfectionisme, van verdriet in je familie, van gemis, van het wereldleed. Noem het op. Luther heeft dat dus ook gehad en op een zeker moment zegt hij dit: je kunt niet verhinderen dat kraaien om je hoofd fladderen, je kunt wél je best doen dat ze geen nest in je hoofd bouwen. Donker is donker, maar wees er niet meer mee bezig dan nodig is. Waarom zou je 3x per dag het wereldnieuws kijken? Wordt het nieuws daar beter van? Nee. Word jij er beter van? Ook al niet! Ga een wandeling maken, ga een cake bakken, ga mooie muziek luisteren. Het wereldleed wordt er niet beter van, maar jij wel degelijk.
Ik rond af. Ieder van ons heeft zijn of haar karakter. Ieder van ons z’n eigen levensgeschiedenis. En daaruit ook: hoe zie jíj het leven? En in dat geheel van ons allemaal is er het verhaal van God. Dat brengt z’n eigen visie mee. Soms kun je daar enorm veel aan hebben. Soms is het ver weg. Tegelijk het ís er wel. Soms kun je er prachtig van genieten van het leven als één groot geschenk, dat ons van harte wordt gegund! En soms is het vechten tegen de kraaien in je leven…. Wat een gemep soms. Maar alsjeblieft, doe de gordijnen van je huis niet dicht, want dat is teveel eer en plezier voor het donker. Jij mens, u, ik, we zijn bestemd voor het Licht van Gods liefde. Amen.