Het thema vandaag is: ‘Ergens anders thuis’
Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Vandaag is het thema “ergens anders thuis”. Het komt uit Trefwoord, de godsdienstmethode van de Elzenhof, zoals telkens we in onze diensten trefwoord volgen. Het verhaal van Ruth en Naömi ligt op ons bordje. Toen ik het thema zag dacht ik: zal ik het overslaan? Want het is op diverse manieren pittig. Het gaat over Naomi, die naar een vreemd land gaat met man en kinderen. Ze komt er aan als vreemdeling en dan verliest ze haar man én kinderen. Hoe overleeft een mens dat? Het gaat over kinderen die door scheiding in een ander huis komen te wonen en alleengaande moeders en vaders die een huis moeten zoeken. Het gaat over mensen die uit huis moeten omdat ze te oud worden en soms naar verpleeghuizen moeten waar ze heel erg tegenop zien. En kun je dat dan aan, als alleengaande moeder, als kind, als oudere? Pittig genoeg. Misschien wel emotioneel genoeg voor een heel aantal van ons.
Maar het gaat bij Ruth natuurlijk ook over een buitenlandse vrouw, Ruth, die weduwe is en die haar eigen land verlaat en zich afvraagt: hoe zal het zijn in het land waar ik naar toe ga? Zal ik er welkom zijn? Dat raakt op dit moment nog weer aan iets heel anders: er is veel spanning in ons land over het aantal mensen dat uit het buitenland hier hulp zoekt. Onder ons wordt daar ook verschillend over gedacht. Er zijn mensen die zich heel veel zorgen maken over het aantal buitenlanders/asielzoekers/vluchtelingen/gelukszoekers. We gebruiken er verschillende woorden voor en alleen al dat vertelt iets over hoe we het ervaren. Er zijn ook mensen die buddy zijn van mensen die hulp zoeken. Hen juist opzoeken.
Maar ik dacht, ik doe het toch. Als we in de kerk weglopen voor ingewikkelde vragen, dan laten we denk ik ten diepste de Here God in de steek. Dat klinkt wat raar, maar als Jezus naar deze wereld komt omdat het daar donker is, dan ontloopt Hij de ingewikkelde vragen niet. Dat komt omdat Hij namens zijn Vader de wereld liefheeft. De hele wereld. De weduwe, de wees, de vreemdeling, de mens die vastloopt in haar of zijn relatie. Hierin is de liefde, las ik daarstraks, niet dat wij God eerst hebben liefgehad, maar dat Hij ons heeft liefgehad in Jezus. Daarom, heb elkaar lief.1
Misschien is dat wel een eerste ding. Dat we in de kerk leren dat je misschien het over een aantal dingen niet eens bent, maar dat je dat op een goede manier kunt zijn. Met respect, met liefde voor die ander en jezelf. Dat is al een kunst op zich in onze tijd, omdat lontjes kort zijn. We voelen ons snel bedreigd en er wordt ook veel gedreigd. Ik neem dit als uitgangspunten:
Al verkocht ik mijn bezittingen omdat ik voedsel aan de armen wilde geven, al gaf ik mijn lichaam prijs om te worden verbrand – had ik de liefde niet, het zou mij niet baten. En ik vertaal dat met “al had ik alle politiek juiste standpunten en al had ik overal gelijk in, had ik de liefde niet, zag ik de ander niet meer, het baat mij niet”.2
En ook dit woord uit de bergrede waarmee Jezus zijn leerlingen de wet van God samenvat met “behandel andere mensen zoals jezelf behandeld wilt worden”3. Wil jij dat ze naar jou luisteren, doe hen evenzo. Wil jij dat ze jou serieus nemen, doe hen dat ook zo.
Daarmee, met die liefde, met die aandacht zijn we denk ik in het hart gekomen van wie God is én in het hart van waar het in de bijbel, in het oude testament mee begint. Voor het Joodse geloof is het Pesachfeest, de bevrijding uit Egypte dé plek waar ze de Here God leren kennen. Ze zitten vast in Egypte, onder een wrede dictator. Egypte is een grootmacht. Er zijn geen Verenigde Naties die voor het kleine volkje opkomen. Ze moeten dwangarbeid verrichten en hun kinderen, hun zoontjes moeten worden gedood bij de geboorte. Uitzichtloos bestaan. Dan laat de Heer – ik zal er zijn is zijn naam – zich merken aan Mozes in de woestijn en Hij zegt “Ik heb hun jammerkreten gehoord over hun onderdrukkers en ik stuur jou naar de Farao toe om ze uit Egypte weg te leiden. Mijn naam is “ik zal er zijn”., zo wil ik voor altijd heten!”
We kennen het verhaal verder, hoe Mozes in de kracht van de Naam van God het volk wegvoert uit Egypte en het gaat niet zonder slag of stoot. Dát gebeuren, dat vormt het fundament, het basisvertrouwen van het volk in Israël. Zó leren ze God kennen: als wij totaal kwetsbaar zijn, als er geen Verenigde Naties of wat dan ook nog oog voor ons heeft, dán is Hij er. Ik denk dat het diepste van God zijn warmhartigheid en trouw is. Voor zo’n volk vol vluchtelingen, voor de gescheiden vrouw en man, voor het bange kind, voor degene die zijn of haar partner verliest, voor degene die bang is omdat ze moet sterven, voor degene die uit huis moet en naar een verzorgingshuis. Noem het op.
Waarom ik dat denk? Dat denk ik omdat dit een rode draad is die door de bijbel heenloopt, vooral door het oude testament. 20Vreemdelingen mag je niet uitbuiten of onderdrukken, want jullie zijn zelf vreemdelingen geweest in Egypte. 21Weduwen en wezen mag je evenmin uitbuiten. 22Doe je dat toch en smeken zij Mij om hulp, dan zal Ik zeker naar hen luisteren.
Het is de simpele vraag: stel je voor dat jij in de penarie zit – als vluchteling, als werkloze, als gescheiden iemand, als zieke, als angstig kind, als iemand die z’n partner heeft verloren – hoe zou jij dan willen dat ze met jou omgaan? Eigenlijk is dat refrein van: “je bent zelf vreemdeling geweest in Egypte” hetzelfde: je weet zélf hoe het is…..
Dat komt allemaal naar voren in het verhaal van Ruth én Noömi. Als je in Israël alleen komt te staan als vrouw, omdat je man sterft én als vreemdelinge, dan sta je met 3-0 achter. 1-0 omdat….
Boaz waarschuwt zijn maaiers: blijf met je handen van deze vrouw af. Dat is een probleem tot op de dag van vandaag. In onze dienst van december kwamen we bijvoorbeeld dít tegen:
2. In Nederland krijgt 53 procent van de vrouwen en 19 procent van de mannen te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag
3. In Nederland krijgt 1 op de 5 vrouwen met partnergeweld te maken Bron: wodc
4. 73 procent van de Nederlandse vrouwen heeft seksuele intimidatie meegemaakt Bron: atria.nl
Let op, van de NL. vrouwen, dat betekent dus dat veel NL mannen zich hier schuldig aan maken. In onze wijk komt het ook voor, helaas. Dat is een wat ongemakkelijke waarheid…..
2-0 is dat mannen de kost verdienen in die tijd. Als je alleenstaande vrouw bent, moet je een man en zijn gezin treffen die bereid zijn om die vrouw in zijn gezin op te nemen met eventuele kinderen. Eigenlijk betekent het gewoon: je inkomen delen met nog een heel aantal monden erbij. Daar zit uiteraard niet iedereen op te wachten. In het verhaal van Ruth en Boaz weigert een ander familielid dat dan ook. Ruth en Naomi erbij? Veel te duur! Ik krijg dat niet rond!
3-0 is dat je vreemdeling bent…. Ruth heeft het allemaal. En Boaz pakt het op vanuit zijn overtuiging. In de bijbeltekst komt het er dan zo uit te zien:
‘Meer dan eens is mij verteld over alles wat je voor je schoonmoeder hebt gedaan na de dood van je man: dat je je vader en moeder en je geboorteland hebt verlaten en naar een volk bent gegaan dat je volkomen onbekend was. 12Moge de HEER je daarvoor rijkelijk belonen – de HEER, de God van Israël, onder wiens vleugels je bent komen schuilen.4
Eigenlijk brengt Boaz gewoon zijn geloof in de praktijk. Hij beschermt iemand die vrouw is en kwetsbaar, hij beschermt iemand die arm is – Naomi en Ruth – en hij beschermt een vreemdeling. Dat bedoel ik met de kern van de zaak: dat er in het geloof – omdat dat in het hart van God zélf zit – een diepe betrokkenheid en trouw is naar kwetsbare mensen. Alle mensen die kwetsbaar zijn, alle soorten kwetsbaarheid. Behandel anderen, zoals jij behandeld zou willen worden als je in zo’n situatie zit.
Nu is er altijd de spanning van “het ideaal en de praktijk”. En die is op het ogenblik echt groot. Als ik voor corona hier in de wijk te maken kreeg met een scheiding met alle verdriet voor het kind en zijn vader en moeder dan lukte het in de regel vrij snel om een woning te krijgen voor meestal de moeder. Hier in Baalder wonen veel gescheiden mensen omdat er veel sociale woningbouw is. En anders waren er mensen die een woning hadden gekocht om die te verhuren. Nu kan ik zo drie situaties noemen van vrouwen die op zoek zijn naar een woning en eentje woont bijna een jaar in een duur chalet. Gewoon omdat er geen woningen zijn. Voor jullie beeld: jaarlijks lopen er 23.000 huwelijken5 van Nederlandse mensen kapot en zijn er ook zo’n 23.000 mensen6 die van vreemdeling statushouder zijn geworden en een huis nodig hebben. Beide vissen in dezelfde vijver van de sociale woningbouw. Om nog niet te spreken over alle jongeren die willen starten, zeg maar in de duplexwoningen aan de veldmaat en aan de kruzebrink. Dat gebeurt in het hele land. Het is geen extreem-rechtse uitspraak om te zeggen dat er echt moet worden gekeken of er niet een tijdelijke stop van mensen kan komen. Een familielid dat bij het coa met plezier direct met asielzoekers werkt en hen een warm hart toedraagt houdt zijn hart vast. Er is gewoon een groot probleem met teveel mensen en te weinig woningen…..
En het is ook zo dat er crimineel gedrag is door mensen die asielzoeken. Laten we dat durven benoemen. Hier in Hardenberg en mensen die hier in het AZC verblijven en in Amsterdam in het universiteitsgebouw veel schade berokkenen. Tegelijk…., laten we ook durven benoemen dat er in NL veel geweld en seksuele intimidatie is naar vrouwen ook door mannen. Dus ook witte…, wij. Dat is soms lastiger te zeggen. Maar net zo goed een misdaad, crimineel gedrag. Ik denk dat het daarom wijs is dat er gewoon eerlijke rechtspraak is en degene die kwaad doet wordt aangepakt. Zonder aanzien des persoons. Dat hebben ze in het oude testament al door:
15Wees niet partijdig wanneer je rechtspreekt. Trek onaanzienlijken niet voor en zie machthebbers niet naar de ogen. Spreek rechtvaardig recht over je naasten. 16Breng het leven van een ander niet in gevaar door lasterpraat over hem rond te strooien. Ik ben de HEER.7
Ik rond af. Deze overdenking dringt niet door in Brussel, niet in Den Haag. Dat is ook niet de bedoeling, veel te hoog gegrepen. Het is gewoon een dominee in Baalder die een thema vanuit de school in een wijkgemeente hier met allemaal lieve en kwetsbare mensen probeert uit te leggen. En zo samen met elkaar met vallen en opstaan in de praktijk te brengen waar het onze Heer om gaat. De Heer van “Ik zal met jullie zijn”, met jullie kwetsbare mensen. Dan is weer de één de kwetsbaar, dan de ander. En laat in dat alles er liefde en begrip onder jullie zijn. Over en weer. Behandel de ander zoals je zelf behandeld wilt worden, want dat is de wet en de profeten. Het hart waar het God om gaat. Amen.