Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Vandaag wil ik met jullie proberen iets te begrijpen van wie Jezus was en is. Wat zijn kwaliteiten waren, zijn unieke. En ik wil met jullie ook proberen om Hem te vergelijken met onze kwaliteiten. Want aan de ene kant is Hij écht één van ons, maar aan de andere kant is Hij ook ánders. Heeft Hij dezelfde kwaliteiten. Maar Hij kan dingen beter die wij moeizaam kunnen. Is het ook goed om dat te constateren. Maar dan is het ook belangrijk dat we het zó constateren, dat we er niet moedeloos van worden. Hij kan het toch beter…, wij zijn losers. Laten we het maar niet meer proberen. Eerder: laten we onszelf realistisch onder ogen zien en kijken hoe Jezus ons met ónze kwaliteiten kan helpen mens te zijn.
Misschien is het een goede vergelijking als ik dit schilderij laat zien. Wie weet wie dit is? . Jullie hebben mij piano horen spelen. Dit is een schilderij van Mozart. Mozart was een wonderkind. Op zijn derde kon hij pianospelen, op zijn vijfde schreef hij zijn eerste eigen muziek. Op zijn zevende gaf hij concerten. Luister thuis maar eens op youtube naar een pianoconcert en kijk dan nog even naar deze dienst en hoor het verschil tussen Mozart en mij. Nou kan het twee dingen op: als ik dat hoor, dat ik denk: ik kan het toch niet, laat ik maar ophouden. Of dat ik Mozart hoor en denk: piano spelen is mooi. Laat ik het proberen te doen op de manier die bij mij past en laat ik me door Mozart laten inspireren. Dat is beter dan dat ik geen muziek maak! Geen muziek maken, dat is pas jammer. Niet durven leven, dat is pas zonde.
Als ik zou moeten proberen om hét verschil aan te duiden dan zit het ergens hier. In Genesis 2 wordt verteld dat God ons mensen maakt van stof uit de aarbodem. In het 1Hebreeuws is het adamah. Aardmensje. En dan staat er dat Hij ons mensen adem in de neus blaast. Eigenlijk betekent dat dit: de enige reden waarom jij leeft, is omdat ik jou het leven geef. En de enige reden waarom ik dat doe, is omdat ik van je hou. Als Jezus na zijn opstanding over zijn leerlingen heen blaast, is dat een bevestiging van die liefde. Ook al hebben jullie mij allemaal laten vallen als een baksteen, ik wens jullie vrede en ik blijf van jullie houden. Nog meer dan voorheen. Ontvang mijn Geest.2
Wat ons – ik ben nog nooit iemand tegengekomen die dat 100% is gelukt, mezelf incluis – niet volledig lukt, om uit die liefde te leven, dat lukt Jezus op de één of andere manier wel. Paulus – die donders goed weet hoe ingewikkeld het is – noemt Jezus daarom de tweede Adam. Adam 2.0.
Maar nu is het bijzondere dit. Aardmensen, stofmensen. Dat heeft iets heel laag bij de gronds. In het Latijn is het woord voor grond “humus”. Dat kennen wij wel, van wat we op de tuin strooien. Wij zijn van humus gemaakt. Wij breken af als we in de aarde worden
gelegd. Tegelijkertijd komt ook het woord humaan er vandaan. Menselijk. Humanistisch verbond. En, het Engelse woord voor nederig, humility komt er ook vandaan. Jezelf niet groter voelen dan een ander, jezelf niet anders voordoen, oppoetsen. Ook niet minder, maar ook niet meer. En precies dát is iets wat Jezus eigenlijk volledig lukt. Mens zijn, zoals God het bedoelt. Humaan, nederig, niet de behoefte om zich boven anderen te verheffen. Of, in elk geval in staat om die behoefte te bedwingen. Jezus zegt op een zeker moment dit in Mattheüs 11:
28Kom allen bij Mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, Ik zal jullie rust geven. 29Neem mijn juk op je en leer van Mij: Ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, 30want mijn juk is zacht en mijn last is licht.’
Ik denk dat veel mensen die op de één of andere manier klem lopen met zichzelf zich veilig hebben gevoeld bij Jezus. Omdat Hij echt menselijk was – nederig, zachtmoedig – waardoor je met je eigen mooie dingen én de dingen waar je je voor schaamt omdat het niet ok gaat voor de dag durft te komen. En niet wordt afgebrand, maar wordt liefgehad.
Dat is denk ik dan ook het mooie aan Jezus, Adam 2.0, dat Hij zijn menselijkheid niet is van “ik kan alles beter”, maar “ik ben menselijk”, omdat ik me totaal aan God kan overgeven. Aan de Geest, de liefde van God én die weet te delen.
Onze zwakke plek vind je ergens in het tweede hoofdstuk, waarin de slang tegen de mens zegt “als je van de boom van goed en kwaad eet, dan zul je als gód zijn.3 Niet: dan word je menselijker, maar dan word je goddelijker. Eigenlijk: dan moet je beter zijn dan je bent en het liefst beter dan een ander. Daarom is die uitspraak van Jezus ook gesproken tegen mensen die lást hebben van kerkmensen die de hele tijd proberen beter te zijn dan anderen en daardoor ook anderen veroordelen. Het is niet voor niets dat Adam en Eva na het eten van die appel hun naaktheid, hun zwakke plekken gaan lopen bedekken. Dus het bijzondere is dat we als ménsen proberen beter/goddelijker/minder humaan te zijn en dat God juist in Jezus mens wordt. Kwetsbaar, levend van Gods genade! Van Gods Geest.
Misschien ben ik met die twee woorden inmiddels midden in de eerste verhalen van Lucas over Jezus. Het verhaal van de twaalfjarige Jezus in de tempel eindigt met waar het ook begint “Hij nam steeds meer toe in genade” bij de mensen en bij God. Misschien zit dus de uitdaging voor ons mensen wel hierin: dat we leren ons steeds meer toe te vertrouwen aan de liefde van God, onze menselijkheid en kwetsbaarheid bij onszelf en de ander te aanvaarden en zo liefdevoller te worden. En hoe we dat zouden kunnen proberen, daar wijzen Jozef en Maria eigenlijk vanaf het begin de weg in. Ik zal een paar
lijntjes aangeven. En misschien zou je jezelf dan de gelegenheid thuis kunnen geven om het gewoon eens na te lezen.
Lijntje 1: in de eerste hoofdstukken van Lucas spelen Zacharias, Elisabeth, Jozef en Maria en herders de hoofdrollen. De bijrollen zijn voor keizer Augustus en Quirinius. Dat is een rode draad die door heel Lucas’ verhaal heenloopt. Of, een steekje dieper: dat is hoe God tegen ons mensen aankijkt. Humusmensen, gewone mensen, kwetsbare mensen, zó heeft Hij ons gemaakt. Daar heeft Hij aandacht voor. Laatsten worden eersten, eersten worden laatsten. Betekent niet dat je geen belangrijke functie kunt hebben als minister, wethouder, directeur of zo. Maar het betekent wél dat je daarmee niks beter bent dan een ander. Of een ander die het niet is, niets minder is. Als je een goeie job hebt: wees dan net als Jezus en dien de mensen i.p.v. dat alles om jou draait. Dan wil je nl. als God zijn. Het is dus niet een trucje van Jezus, een lesje, maar gewoon echt doorleefd als de leerlingen vragen “wie is het belangrijkste?” dat Jezus dan peuters in het midden zet. En zegt “wordt als deze en leer onbevangen te leven dat er van je wordt gehouden zoals je bent”
Lijntje 2: in die eerste hoofdstukken speelt de Geest een grote rol. De Geest komt bij Maria via de engel en Maria tot haar stomme verbazing zegt: wie ben ik nou, dat U bij mij komt wonen?4 Hoe zal ik U ontvangen? Nou…., door te geloven dat God van jou houdt en jou de moeite waard vindt om zijn Zoon bij te laten wonen. Dat is diezelfde Geest uit Genesis 2. Je bent een aardvrouwtje/aardmannetje, niets meer, niets minder. Maar belangrijk genoeg voor God om je te beademen. Maar het wordt dus óók verteld over Simeon die in de tempel is, het wordt verteld van Johannes de Doper, het wordt verteld van Elisabeth. Eigenlijk gebeurt er op dat moment iets van: Gods liefde is zo actief in je, dat er een bijzonder gevoel van geluk is. Alles is even goed. Niet meer onzeker, ben ik wel goed genoeg, even paradijs.
Overigens, de Geest blijft in het hele boek van Lucas én zijn tweede (Handelingen) die rol spelen).
Lijntje 3: Jozef en Maria én Jezus zijn door en door Joods. Nou bedoel ik even niet dat ze achter de politiek van Israël staan in het huidige conflict. Probeer dat hier even helemaal buiten te denken. Wat ik wél bedoel is dat ze diep verworteld zijn in de verhalen van wat wij het oude testament noemen. Het is, zoals al eerder gezegd, vooral Lucas die vertelt van de opvoeding van Jozef en Maria aan Jezus. Traditioneel Joods. Jezus wordt op de 8e dag besneden, Hij wordt als Maria niet meer onrein is na de zwangerschap als eerste
zoon voorgesteld in de tempel en ze nemen Hem mee als hij 12 is naar Jeruzalem naar het Pesachfeest.5 En later zal Lucas vertellen – als enige – dat Jezus uit gewoonte naar de synagoge gaat. In dat woord traditioneel klinkt iets dubbels. Ouderwets…, dat is de ene klank. Maar de originele betekenis is gewoon “overdragen”. Ze laten Hem kennis maken mét de oude verhalen omdat die voor hen belangrijk zijn. Van levensbelang! Hoe leef je, wat is belangrijk? Wat vindt God? Hoe bloeit het leven, hoe niet? En Jezus is daar nieuwsgierig naar juist op het Pesachfeest. Als er één feest is dat de kern vormt van het Joodse geloof, dan is het het Pesachfeest. En precies dáár gaat het over dat het Joodse volk ontzettend kwetsbaar in de rats zat bij de Farao in Egypte. Wie zou naar dat volkje omzien? Wie vindt nou mensen die niet zoveel voorstellen op het wereldpolitieke toneel belangrijk? Nou, precies ééntje dus! De Here God. Want dat is een humane God die van nederige, laag bij de grondse mensen houdt. Heel Jezus’ houding, heel Jezus’ levensinstelling wordt Hem met de paplepel ingegoten. Traditie is niet altijd heel boeiend. Het kan ouderwets zijn, saai. Maar als het niet wordt overgedragen…., dan mis je ergens de kern van het leven.
Dat brengt me terug bij het begin. Bij Mozart. Er kunnen twee dingen gebeuren: of ik denk “het is te moeilijk, ik doe niks meer”. Of ik denk “wat prachtig, laat ik kijken hoe ik ervan kan genieten. Door er naar te luisteren, naar mensen die het 20x beter kunnen dan ik. Maar ook door het tóch zelf te proberen en daar plezier aan te beleven.
Er kan ook een derde gebeuren: ik luister er niet meer naar….. Maar dat is wel een enorme verarming, want die muziek is gewoon prachtig.
Ergens heb ik hetzelfde gevoel bij geloven en traditie. Ik schrik in deze tijd van het vele geweld. Met woorden, met daden, tot en met twee doden in Vroomshoop. Misschien ga ik tekort door de bocht, maar ik denk dat een deel van de verruwing in onze samenleving mee samenhangt met dat de woorden van Jezus, zijn levenshouding, hoe wij Adam 1.0. misschien wel menselijker, humaner, nederiger zouden kunnen worden steeds minder invloedrijk worden. Dat is wat anders dan dat wij als christenen zeggen “we zijn beter”. Dat zou niet nederig zijn en onwaar. Ik ben denk ik – en jullie vast ook – een christen zoals ik ongeveer piano speel. Met vallen en opstaan. Maar als ik me niet meer laat inspireren bij het spel door Mozart en bij het leven door Jezus…., dan vrees ik dat het minder wordt. Amen.