Het thema van deze week is: ‘zorgen maken’.
Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Dit stukje uit de bijbel komt uit de bergrede van Jezus. Dat is denk ik zijn allerbelangrijkste toespraak, die maar liefst drie hoofdstukken duurt. Wat de tien geboden zijn in het oude testament, dat is dit stuk in het boek van Mattheüs. Jezus sluit aan bij de tien geboden en Hij vat ze op Zijn manier samen: dit is waar het bij de wet en profeten, bij God om gaat: behandel andere mensen, zoals jij wilt dat ze jou behandelen. Misschien heb je wel gelezen dat er staat “je zult niet doden, ik zeg je, heb je vijanden lief….”
Dat is misschien al iets om mee naar huis te nemen en mee de week in te gaan. Bijvoorbeeld als je in een wat ingewikkelde situatie bent met iemand. Hoe zou ik nu willen dat die ander met mij zou omgaan als ik in die situatie zit? Je kunt er écht veel aan hebben als een soort van stelregel. Het kan een nieuwe opening bieden én je kunt er ook je handen vol aan hebben. Want je kunt die ander soms misschien wel wat aandoen, zo erger je je….. Het lijkt wel heel makkelijk gezegd. Net zoals het ook makkelijk gezegd lijkt dat je je moet focussen op het Koninkrijk van God en moet focussen op de levenshouding van vogels en bloemen. Het lijkt idealistisch en oppervlakkige prietpraat. Zeker in deze week waarin de aardbeving in Turkije en Syrië honderduizenden in de zorgen stortte. Dat zou kunnen. Het kan ook het beste advies ooit zijn. Laten we kijken. Het is in elk geval de manier van leven zoals Jezus het zélf gedaan heeft. In vertrouwen op God, open in het leven en mensen blijven liefhebben tot het uiterste. Als dertigjarige man trok Hij Israël door, leefde vol in vertrouwen op God en deed dat zelfs toen mensen Hem om zijn vertrouwen en zijn woorden wilden doden. Het is dus minder eenvoudig en simpel dan het op het eerste gezicht lijkt, wat Hij zegt.
Het evangelie van Mattheüs wordt door Mattheüs geschreven ergens rond het jaar 80. Vermoedelijk in Antiochië. Daar wonen dan veel Joden en die hebben heel veel reden om wél zorgen te hebben en zich te maken. Waarom? In het jaar 70 is na een langdurig beleg de stad Jeruzalem ingenomen door de Romeinen. Dat is werkelijk een vreselijke tijd geweest. In Israël zelf zijn in die tijd elkaar bestrijdende bevrijdingsbewegingen, die elkaar uitmoorden en vele burgers uitmoorden. Ook burgers die gematigd zijn en liever vrede hebben met de Romeinen dan geweld en verzet. En die verzetsbewegingen verzetten zich dan ook nog tegen de Romeinen. Sommige van de aanvoerders van die verzetsbewegingen worden gezien als Messias. En de Romeinen willen die opstand neerslaan. Dat lukt ze na een gruwelijke strijd. Uiteindelijk wordt heel Jeruzalem verwoest, wordt de tempel verbrand, komen er talloze vluchtelingen. Eigenlijk een vergelijkbaar wanhopige situatie als nu in Syrië en Turkije. Maar dan niet door een aardbeving maar een vreselijke oorlog. En een heel aantal vlucht dan naar Antiochië. Maar daar aangekomen, gebeurt iets wat nu nog steeds gebeurt: de mensen in Antiochië zeggen “wij willen al die Joden, al die buitenlanders hier niet. Eigen volk eerst…..” Daar steekt de Romeinse keizer dan een stokje voor en die beveelt dat de Joden daar wél mogen wonen.
En in die omgeving, vol onrust, vol wat wij “trauma” zouden noemen vanwege alles wat er is gebeurd, gaat Mattheüs zijn boek over Jezus opschrijven. Om zijn Joodse geloofsgenoten een hart onder de riem te steken. Te zeggen: de Messiassen die naar de wapens grepen waren niet de echte Messias. Jezus is onze Messias. Hij heeft een andere manier van leven laten zien. Is ook gestorven én we hebben Hem gezien. Hij leeft! Laten we Hem hier volgen…. “Behandel andere mensen zoals jij zou willen dat ze jou behandelen”. Heb je vijanden lief, ook de Antiochiërs die je niet hartelijk behandelen. Ook de mensen die je nog vanuit Judea en Jeruzalem kent en die je misschien wel naar het leven stonden.
En…, maak je geen zorgen over je levensduur, over je brood en over hoe je overkomt, hoe je eruit ziet. Zoek eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid en al het andere zal je worden gegeven.
Nu is het van tweeën één. Of dit is een heel oppervlakkig praatje. Of het is het meest rustgevende en diepe dat er tegen je gezegd kan worden. Ik daag je uit, u uit, mezelf uit om er samen over door te denken. En daarbij dus te bedenken dat Mattheüs deze woorden van Jezus opschrijft aan mensen die heel veel verloren hebben. Als Oekraïense mensen, Turkse mensen, Syrische mensen. Veel meer nog dan als Nederlandse mensen die zich – terecht, begrijpelijk – druk maken over “kan ik het gas, kan ik de boodschappen nog betalen? Gaat het hier oorlog worden? Er lijken steeds minder medicijnen te zijn, wat nou als ik ziek word?” En ook andere behoeften: wat vinden anderen van me, ben ik wel goed genoeg, zie ik er goed genoeg uit? Want eigenlijk gaat het over die drie basisbehoeften:
– Zorgen maken over “je levenslengte/duur”
– Zorgen maken over “je eten”
– Zorgen maken over “je kleren, wie je bent”.
En Jezus zet dan twee levenshoudingen tegenover elkaar. Je zorgen maken – merimnao, in het Grieks – óf het Koninkrijk van God zoeken en letten, focussen op vogels en bloemen en hun eenvoud. Laat me beginnen bij die twee levenshoudingen…..
Als je ze met twee woorden zou moeten samenvatten dan is het aan de ene kant “controle” en aan de andere kant “vertrouwen/overgave”. En die twee sluiten elkaar op een bepaalde manier uit. Ze gaan niet samen. Je kunt ze niet allebei dienen. Jezus verbindt aan “vertrouwen/overgave” God en het Koninkrijk. En aan controle “mammon”. Laat me eerst wat over “mammon” zeggen. Dat komt van het Hebreeuwse werkwoord “aman”, vertrouwen en het betekent bezit. Het wil dus zoveel zeggen als “de onzekerheden van het leven aankunnen, hanteerbaar maken door op je bezit te vertrouwen”. Nou is het onmiskenbaar zo, dat we een bepaalde hoeveelheid geld nodig hebben. Ieder die geldzorgen heeft, weet hoeveel stress je daarover kunt hebben. Wat Jezus zegt is niet: het doet er niet toe. Hij zegt wél: focus je er niet op, je Vader weet dat je het nodig hebt en Hij zal het je geven. Focus je op God, vertrouw Hem. En leer dan van de vogel en de lelie. Die maken zich geen zorgen en moet je kijken wat voor levensenergie die hebben. Ze maken zich niet druk over “ben ik wel mooi genoeg?” “Ben ik wel rijk genoeg” en zelfs niet over “komt het met mijn leven wel goed”.
Het zit dus ergens in het focussen, concentratie. Waar je je op richt. Je psychische energie, zou je kunnen zeggen. Om het concreet te maken met mijn opa. Opa werd helemaal gek toen hij aandelen had en zich telkens druk ging maken over zijn pensioen. En opa werd een rustiger versie van zichzelf toen hij zijn aandelen verkocht, zich richtte op God en zijn dagelijks leven en hij weer zijn kippen ging verzorgen. En als je goed naar de situatie van opa kijkt, was er eigenlijk weinig anders. Opa had nog steeds ongeveer net zoveel geld. Alleen opa zélf was anders geworden. Rustiger in zijn hoofd, in zijn hart. Minder gefocust op “komt het allemaal wel goed”. Minder bezig met morgen en meer in het nu. Een blijere man. Een vrijere man. Hoe heerlijk zou het zijn als dat op veel meer vlakken het geval kan zijn. Dat je niet telkens onzeker bent, vol zorg: hoe kom ik over op anderen? Heb ik de juiste kleren aan? Wat zullen ze van me vinden? Maar dat er ergens in je hoofd en in je hart iets klinkt van “als God met de lelie en de mus al zulk vakwerk heeft afgeleverd, dan ben ik toch ook meer dan goed genoeg als mens?” En misschien dat het zélfs de bodem kan leggen onder de allerspannendste vraag: door me zorgen te maken over gezondheid ga ik niet langer leven. Misschien is het zelfs wel omgekeerd. Als ik me veel zorgen maak, stress heb over mijn gezondheid en of ik er morgen nog wel ben…, dan kan ik zelfs ziek worden van de stress. Zou ik ook het eenvoudige – en dat is écht wat anders dan simpel! – vertrouwen kunnen hebben dat wat er ook gebeurt, ik, mijn geliefden, wij allemaal in de handen van God zijn?
Het is misschien wat gewaagd wat ik ga zeggen, maar ik denk eigenlijk dat het wel klopt. Als je als mens in een soort van crisis komt – je gezondheid komt in gevaar, je verliest een geliefde – , dan kom
je vaak dicht bij de essentie, de kern van het leven. Zoals die mensen in Antiochië, die alles verloren hebben. De mensen die uit Oekraïne nu bij ons zijn. En, dat hoop ik, over een tijdje, de mensen in Turkije en Syrië.
Die kern is misschien wel dit, dat het leven kostbaar is, dat het kwetsbaar is en dat het erg de moeite waard is als er mensen om je heen zijn die van je houden. En dat God er is. Dát ook. Tenminste, dat hoop ik, dat je dat dan ervaart. En dat er een heleboel zorgen wegvallen of van minder belang zijn.
Laat ik het heel concreet maken. Na de kerstnachtdiensten liep ik door het Engelandse bos. En, eerlijk is eerlijk, ik liep me zorgen te maken. Waarover? Over dit, onze wijk. Prachtig, die kerstnachtdiensten, maar ik hoopte zo dat ze net zo vol waren als voor corona. Dat waren ze niet. Hoe moet het toch verder? En toen stond ik op een zeker moment op mijn mobiel te kijken en zou ik bijna verder gaan. Op dat moment – het was totaal windstil – kraakte er iets rechts naast mij. Ik keek en in één keer – anderhalve seconde – ging deze boom om. Het dreunde op de grond, het dreunde door mijn lijf. Het scheelde drie meter. En ergens heeft – let op de bomen in het bos – het me tot een soort van bezinning gebracht. Vriend, het leven is een cadeau. Je kunt er zo maar niet meer zijn. En als jij er niet meer bent, dan is de kerk en God er nog wel. Dus, wees blij dat je er wél bent. Aanvaard iedere dag als een cadeau, als een geschenk. Doe wat er iedere dag op je pad komt. Zoek mensen op. Geef geld aan 555. Behandel andere mensen zoals jij graag wil dat ze jou behandelen, probeer maar. Het leven is niet van jou, de kerk is al helemaal niet van jou. Vertrouw op God, leef en laat je leven niet bepalen en verzieken door zorgen. Als je telkens zorgen hebt voor morgen en overmorgen, dan heb je in feite levenslang. En als het je lukt om te vertrouwen, dan heb je elke dag anders. En dat een leven lang. Zoiets is het, denk ik wat Jezus bedoelt. En ik hoop dat het ons allemaal lukt om ons daaraan over te geven en erin te leven.
Amen.