Thema: ‘samen leven’
Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Een heel aantal keren wordt er in de bijbel verteld dat vrouwen niet zwanger kunnen worden. En dat er dan toch een kind, altijd een zoon, geboren wordt op een bijzondere manier. En altijd gaat zo’n zoon dan een belangrijke rol vervullen in de geschiedenis van God met de mensen, met het volk Israël, met ons allemaal.
Als er het verhaal is van een onvruchtbare vrouw, dan is er ook altijd sprake van dat het niet goed gaat met het volk Israël zélf of met God en het volk. Er is eigenlijk sprake van op twee manieren “onvruchtbaar”. Het land zit in het slop, onvruchtbaar, er is weinig aandacht voor God en de gevolgen zijn vaak kwalijk. En tegelijk dus als symbool van de situatie: een onvruchtbare vrouw.
En vaak speelt in zo’n verhaal óók een engel een rol. Als boodschapper van God. Als teken van: láát dat dan zo zijn, dat jullie je misschien weinig van God aantrekken, laat het dan zo zijn dat het niet goed gaat met het land, met de mensen, Ik laat het er niet bij zitten.
Het is bijzonder, dat in de meeste van die verhalen, als er onvruchtbare vrouwen zijn, het gaat om mensen die je op een bepaalde manier als “kansarm” zou kunnen zien. Niet grote sterren, niet mensen van naam, niet wonend in Den Haag en met een hoge opleiding. Niet jonge, sterke mannen. Maar eerder de kwetsbaren. Ook dat is er niet voor niets.
Ik noem zomaar een paar voorbeelden:
- Het verhaal van God met het volk Israël – dat dan nog helemaal geen volk is – begint met de roeping van Abram en Sara. Rond 1700 voor Christus. Twee oude mensen en Sara wordt al niet meer ongesteld. Zij krijgen de belofte dat God met hen een verbond aangaat en dat zij én alle volken zullen worden gezegend. En dat Abram vader zal zijn van een groot volk. Hoe dan? Wel, op een zeker moment komen er drie engelachtige figuren bij Abram en Sara, die zeggen dat Sara zwanger zal worden.1 En het gebeurt! Izaäk wordt geboren, hij lacht, betekent het. Maar als het dan gaat over vader zijn van een groot volk van déze God, dan is het wél een plek waar alle ruimte is voor kwetsbaarheid. Voor ouderen bijvoorbeeld. Als Abraham en Sara.
- Het is de tijd van de Richters. Zo ergens rond 1300-1100 voor Christus. Er lijkt wel iets van de belofte aan Abraham en Sara te zijn uitgekomen. De twaalf stammen, de zonen van Jakob, ze wonen in Israël. Maar ze wonen er niet alleen. Er zijn allerlei andere volken, die hen bedreigen. Onder andere de Filistijnen. Maar, let op, de stammen van Israël trekken zich geen bal aan van God en lopen andere goden achterna. Die zijn echt anders dan de God van Abraham, Izaäk, Jakob en Mozes. Die heeft de aandacht voor kwetsbare mensen hoog in het vaandel. Denk eraan terug hoe jezelf slaaf was in Egypte, kwetsbaar. Denk eraan hoe de Heer je eruit bevrijdde en zorg daarom als het je zélf wel gaat voor de wees, de weduwe en de vreemdeling. Die andere goden zijn vaak vruchtbaarheidsgoden. Goden die vooral aandacht hebben voor de sterken: rijk, jong, krachtig. Het is de tijd van “ieder doet wat goed is in eigen ogen”. En dan komt er opnieuw een engel bij de vrouw van Manoach en wordt er een zeer bijzondere jongen geboren, Simson!2
- Weer een tijdje later kan Hanna niet zwanger raken tot haar verdriet en dat van haar man Elkana. Het is óók de tijd van de Richters en er wordt verteld dat er weinig te horen/te zien is van God. En dat de priesters/de kerk zich zwak gedragen. Niks durven zeggen. Hanna belooft aan God als ze zwanger wordt, dat ze haar kind aan de Heer zal wijden. Samuël – God hoort/verhoort – wordt geboren en zal het land dichter bij God en bij elkaar brengen. Hanna gaat als ze Samuël krijgt een lied zingen dat in 1 Samuël 2 terechtkomt. Lees het maar eens, want Maria die háár lied zingt leent haar lied van Hanna. Het is in zekere zin hetzelfde liedje. Het gaat over dat kleine mensen worden geholpen en mensen die zichzelf groot vinden en belangrijker dan anderen en anderen onderdrukken op hun plek worden gezet. Eersten worden laatsten, laatsten eersten.
En Lucas begint er dus ook mee: twee oude mensen, Zacharias en Elisabeth, die nooit kinderen kregen worden vader en moeder in een tijd waarin de Romeinen heersen in Israël en er grote spanningen zijn over wat geloven en leven met de God van Israël nu eigenlijk betekent. Er komt een engel én Johannes wordt geboren!3
Zien jullie de parallellen, de rode draden? De geboorte van Jezus staat daar niet lós van. Het is daar een vervolg op en een soort van verdieping. Want nu komt er niet eens een man aan te pas. Zelfs geen oude. Een engel gaat naar Nazareth, naar een meisje. We kennen het verhaal zó goed, dat we denk ik niet het absurde van het verhaal horen. En dan bedoel ik niet de maagdelijke geboorte, maar Nazareth is in de tijd van de bijbel een soort van achterbuurt. Er is zelfs een spreekwoord over: “kan er uit Nazareth iets goeds komen?” En een meisje is al helemaal niet in tel. Net als herders niet, die de eersten zullen zijn die het kind van Maria zien. Dat doet iets met mensen uit Nazareth zélf. En met meisjes in het bijzonder. Er zijn zoveel mensen, mannen en vrouwen, maar ik denk meer vrouwen die te maken hebben met wat dat liedje van Lauren Daigle zingt “You say”. Ik blijf vechten tegen stemmen in mijn hoofd die zeggen “ik ben niet genoeg, ik voldoe nooit, ben minder dan een ander”. Rotstemmen! En dáár komt verandering in. Dát is het evangelie.
De kern is: God maakt écht een nieuw begin in de geschiedenis van de mensen en mannen, wij dus, worden even helemaal buitenspel gezet. Dáár gaat het lied over. Het gaat over de verwondering dat God, onze Schepper, die het leven in elkaar heeft gezet, ingrijpt en dingen rechtzet. Eersten worden laatsten, laatsten worden eersten. Stemmen tot zwijgen brengt – van jij bent niks! – en nieuw leven brengt. Toen we als baalderdienstcie. met elkaar spraken over hoe Maria dan bevrucht werd kwam deze tekst voorbij: 5De engel antwoordde: ‘De heilige Geest zal over je komen en de kracht van de Allerhoogste zal je als een schaduw overdekken. Dat klinkt bijna als “bespringen” zei één van de vrouwen. En dat heeft iets heel bedreigends. Misschien is het goed om ook dáárbij stil te staan.
Het is deze week de wereldwijde campagne van geweld tegen vrouwen. Maak de wereld oranje. Daarom is deze week ons gemeentehuis oranje. Machtswellust is een Nederlands woord. Het vertelt van iets dat vaak gebeurt. De behoefte aan macht, de sterkste willen zijn. Meer willen zijn dan een ander. Blank-zwart, man-vrouw, buitenlander-binnenlander. Bedenk het. Maar hier dus “man-vrouw”. En het gaat hier om meer dan alleen Hamas die vrouwen verkracht, ver weg. Het gaat ook over:
1. In Nederland sterft er elke 8 dagen een vrouw door geweld
Bron: Atria.nl
2. In Nederland krijgt 53 procent van de vrouwen en 19 procent van de mannen te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag
3. In Nederland krijgt 1 op de 5 vrouwen met partnergeweld te maken
Bron: wodc
4. 73 procent van de Nederlandse vrouwen heeft seksuele intimidatie meegemaakt
Bron: atria.nl
Het feit dat de verwekking van Jezus buiten een man om gebeurt is een signaal. We zijn geschapen, man en vrouw, naar Gods beeld. En God is liefde. Dus geweld en machtsmisbruik horen niet bij God. Niet in een relatie, nergens. Heb elkaar lief, prima dat er seks is. Mooi zelfs, echt mooi. Maar nooit om een ander te onderdrukken. Niet? Wat betekent dan dat “overschaduwen door de Heilige Geest”? Is dat niet iets “van bespringen?”
Het woordje – episkiazo in het Grieks – wordt gebruikt als de God liefdevol met het volk door de woestijn trekt en de wolk is daar het teken van. Als die wolk er is, wordt het volk overschaduwd. Als Jezus met Mozes en Elia op de berg is, dan komt diezelfde wolk en dan wordt het woordje ook gebruikt. Het is de liefdevolle aanwezigheid. En het heeft een immens effect op Maria. Ze voelt zich niet overweldigd, dat er dingen tegen haar wil gebeuren. Ze zegt “mij geschiede naar uw woord”. En God komt dan zó over haar, in haar wonen, dat de boze stemmen verdwijnen. Ze voelt zich gezien, geliefd, niet meer klein en vernederd. Ze gaat haar lied zingen, waar wij zo ook naar gaan luisteren. Het is niet het lied van een vrouw die vernederd is, kleingemaakt, maar een vrouw, een mens, die nieuwe eigenwaarde krijgt, omdat ze weet dat God bij háár wil wonen. Het is hetzelfde wat Lucas verder in zijn evangelie gaat vertellen. Herders, mannen!, die ook al niet gezien worden door de samenleving die een laag zelfbeeld hebben: zij zijn de eersten die hóren voor jullie is heden de Heiland geboren. We snappen allemaal wel hoe kinderen worden verwekt, maar de kerk heeft begrepen wat er écht gebeurt bij Maria en de verwekking. Jullie zien hier een schilderij van de verwekking. De duif bij het oor van Maria. Natuurlijk, zo worden kinderen niet verwekt, dat gaat via seks. Maar wat híer gebeurt is dat Maria gaat hóren, het komt haar oor in en het gaat niet het andere oor uit, maar het daalt in haar hart, dat God háár, meisje uit Nazareth waar niks goeds vandaan kan komen, dat God daar héél anders over denkt. Maria voelt zich gezien! En de boodschap die wij allen nu én over 14 dagen horen is deze: je bent gezien, geliefd. Denk je dat je meer bent dan een ander, hou er alsjeblieft mee op. Je bent niks meer in de ogen van God. Sterker nog als je een ander onderdrukt, misbruikt of wat ook, dat is zo niet de bedoeling. Stop ermee.
Denk je dat je minder bent: hou er alsjeblieft mee op, je bent geliefde bij God. We gaan het lied van Maria horen en zingen. Amen.