Lieve mensen van onze Heer Jezus Christus,
Dit is een foto van mijn moeder. Het wordt straks tien jaar dat ze er niet meer is. Naast het feit dat ze heel lief was, ik heb een fijne moeder gehad, vond ik haar ook wijs. Levenswijs. Er is één uitspraak die ik denk ik altijd bij me zal houden. Deze “de dingen doen wat met jou, maar jij moet ook wat met de dingen doen”.
Dat geldt misschien wel op twee manieren. Als er veel vreugde in je leven zit, proef het dan, geniet het! Beschouw het nooit als vanzelfsprekend, want dat is het niet. Talloze andere mensen hebben pech, als jij geluk hebt, ontvang het dankbaar! En probeer dankbaar te blijven. Misschien zijn de mooiste periodes in je leven wel dat alles z’n gangetje gaat. Gezond, gelukkig, vaste baan, vrienden enz. Dat is écht geluk, waardeer het! Ontvang het als een cadeau van God en pak het uit. Zomaar een tip: probeer nou als je naar bed gaat drie dingen te bedenken waar je blij mee was, die dag! Dat helpt je om te blijven stilstaan bij dat het goede in je leven écht goed is.
De tweede manier is als je in donkere tijden zit. Tijdens de tweede wereldoorlog zat mijn moeder zonder vader. Want die was gevangen in Duitsland. Ze was toen 15. Zal hij terugkomen? En later moesten ze de drie noordelijke provincies uit van de Duitsers. In het huwelijk met mijn vader – ze hielden veel van elkaar – ontstond er veel ellende door het drankgebruik van mijn vader, jarenlang. En toen dat weer goed ging, werd hij ziek en kwam hij door kanker te overlijden. Ze miste hem intens! Wat doet leed met je? Wat doet tegenslag? Het zijn zware dingen. Je kunt eraan onderdoor gaan. De dingen dóen wat met je! Maar wat doe jij met de dingen? Laat je het donker totaal winnen? Of zoek je toch weer het licht, het leven, de vreugde. Probeer je ook dán in de avond te kijken naar wat goed was? En helpt God daarbij? Mijn geluk, zei ze vaak in alle verdriet, is Gods nabijheid. Dat ik niet alleen ben en kracht krijg. Dat is de tweede spreuk die ik niet zal vergeten. Mijn geluk is Gods nabijheid. Het is een vers uit een psalm. Psalm 73 om precies te zijn, waar de dichter aan het worstelen is met zijn lot. Hij zegt: er zijn zat mensen die zich geen bal van God aantrekken en het gaat geweldig met ze. Maar mij treft heel veel leed, God hoe kan dat? En uiteindelijk is er dan een soort van rust, van overgave. Mijn geluk…., dat is de nabijheid van God. Niet alleen in de shit, maar God die erbij is.
De laatste zeven jaren van haar leven woonde ze in een verpleeghuis, omdat ze door een lelijke val een hersenbeschadiging kreeg. Als ze daar van tevoren wel eens over sprak, wonen in een verpleeghuis, dan gaf ze aan liever dood te willen zijn dan daar te wonen. En toen ze er woonde maakte ze er het beste van en genoot ze ervan als wij kwamen. De dingen doen wat met jou, maar jij moet ook wat met de dingen doen…. Als het stikdonker wordt, wint dan het donker?
Jullie zijn niet gekomen voor verhalen over mijn moeder. Maar die hebben wel wat te maken met waar jullie wél voor zijn gekomen: voor de geboorte van Jezus. En wat dat voor jullie, voor ons leven betekent. Waarin ook van allerlei dingen op ons pad komen. De dingen dóen wat met je! Wat heeft kerst daarmee te maken?
Jezus is Gods nabijheid. Dichterbij kan Hij niet komen dan als een kwetsbaar kind. En dan ook nog in een heel onveilige situatie. Wij lezen in de kerstnacht altijd het verhaal van Lucas. Daar zit veel onveiligheid in. Er is een Romeinse keizer en die wil belastingen heffen. Dat is één ding, dat ons leven bepaalt. De politieke omstandigheden. Daar doe je weinig aan. Dat is de tijd waarin je wordt geboren. Mijn moeder groeit op in de oorlogsjaren, net zoals zoveel mensen. Wij leven in een tijd van oorlog in Oekraïne, in Israël, van heel veel onrust in ons land voor allerlei mensen. Voor boeren, voor mensen die graag een huis willen hebben, maar er is geen huis. Voor mensen die niet rond kunnen komen. Meer dan stemmen kun je niet. En dan moet je maar afwachten wat er gebeurt.
Jezus wordt geboren in zo’n tijd. Bij mensen die door de politiek op pad zijn. Die geen huis kunnen krijgen, geen bed voor de nacht. Ook niet voor een zwangere vrouw. Jezus wordt onveilig geboren. Bijna als in Ter Apel, buiten. Net nog binnen, in een stal. Daar vind ik iets heel moois en bijzonders in zitten. Wat is daar mooi aan?
Wij hebben niet kunnen kiezen in welk gezin, in welke tijd we geboren werden. Eén van de aspecten van dat Jezus uit een maagd wordt geboren, is dat er een keuze-element in zit. Hij had ook bij andere ouders geboren kunnen worden. In Jeruzalem. In Rome. Bij rijke mensen. Of misschien wel bij mensen die een heel hechte relatie hebben. Hoe sterk zal de relatie van Jozef en Maria zijn geweest? Hij wordt híer geboren. Anoniem, in een stal, bij naamloze mensen. Zoals wij. Zoals mijn moeder. Dat is met zijn komst zeggen: gewone mensen, misschien wel aan de onderkant, die zijn voor mij belangrijk. Daar hou ik van!
Het is nog merkwaardiger dat herders de eersten zijn die horen dat voor hén de Heiland, namelijk Christus de Heer wordt geboren in de stad van David. En zij krijgen engelen om zich heen die zingen “ere zij God en vrede op aarde voor mensen in wie God een welbehagen heeft”. Of in onze nieuwe vertaling “voor alle mensen die Hij liefheeft”. Daar zit iets heel vreemds in. Vrede op aarde. Zouden die engelen niet beter in Jeruzalem kunnen gaan zingen? Of in Rome? En dat dan de keizer gaat denken: hoe eerlijk is het dat ik al die belasting hef? Wat doe ik die mensen aan door ze allemaal op pad te sturen? Of in Rusland, in Moskou dat er daar een engel verschijnt aan Putin en dat hij zich afvraagt waarom hij al die mannen naar het front stuurt? Of aan Herodes, in Bethlehem en zou die dan op andere gedachten kunnen worden gebracht en geen kinderen gaan vermoorden nadat de wijzen op bezoek zijn gekomen. Of premier Netanyahu die zich afvraagt of hij het nog langer met zijn geweten eens kan worden als er talloze vrouwen en kinderen sterven, ondanks Hamas.
Maar nee, vrede op aarde, begint in een nacht bij een stel herders, die aan de onderkant van de samenleving leven. En bij gewone mensen uit Nazareth – een plaatsje dat in die dagen een heel negatieve klank heeft. Er is zelfs een spreekwoord in die dagen “kan er uit Nazareth iets goeds komen”. Deze Messias brengt vrede op een bijzondere manier. Hij zoekt mensen op, vaak mensen die zich klein voelen en die door anderen gemeden worden. Ik, de aandacht waard? Ik, door God geliefd? Dat is écht uniek van Jezus. Van het christelijk geloof. Ik zal het uitleggen.
Ik heb me het laatste jaar flink verdiept in de geschiedenis van het Joodse volk ten tijde van Jezus. Er is héél veel verzet en boosheid onder de Joodse mensen naar de Romeinse overheid. Dat heeft te maken met heel hoge belastingen en zware onderdrukking. Het is een wankel evenwicht. Zolang de Romeinen de Joden gunnen dat ze de tempel kunnen gebruiken en hun godsdienst mogen beleven, dan gaat het net goed. Maar er hoeft maar je dát te gebeuren of het gaat mis. En een paar keren in de geschiedenis staan er charismatische mensen op. Mensen met uitstraling, met fysieke kracht. Ze worden vrijheidsstrijders en soms zelfs Messias genoemd. Ze gebruiken geweld. Ook tegen de eigen bevolking. Radicaal, wreed. Mensen die heersen!
En dan heb je het Kind waar wij nu om samenkomen. Die roept zichzelf ook tot Messias uit, maar trekt zich verrassend weinig aan van de Romeinen. Hij heeft het er ook heel weinig over. Banjert door allerlei heilige huisjes heen: Hij geneest de slaaf van een Romeinse hoofdman. Hij gaat op bezoek bij mensen die werken voor de gehate belastingdienst van de Romeinen en eet met ze. Wij kennen het woord “woke” in onze tijd. Politiek correct, zou je het ook kunnen noemen. Dát is goed, ben je het daar niet mee eens, dan doe je het fout. Jezus heeft het amper over de Romeinen, over de overheid, maar over het Koninkrijk van God. En dat het niet van deze wereld is, of misschien wel: haaks staat op wat in deze wereld belangrijk is.
Als je Hem vraagt naar macht, dan zegt Hij: de kleinste, de geringe, de mensen op wie wordt neergekeken, dát is de belangrijkste in het Koninkrijk van God. Hij zet een peuter in het midden. Als je macht hebt, dan gebruik je niet om gediend te worden, maar om te dienen en ga je omzien naar alles en iedereen die in de verdrukking komt. Zonder aanzien des persoons, zonder verschil tussen ras, geslacht enzovoort. Dat is de grondwet van het Koninkrijk van God. En dus laat Jezus de Romeinen links of rechts liggen, is Hij vooral te vinden bij gewone mensen en leert Hij die dat ze bij het Koninkrijk van God horen. En dat de essentie van het koninkrijk de warmhartigheid is en oordeel niet, opdat je niet geoordeeld wordt. En dat er zo vrede komt.
De weg van Jezus is eerder een kwestie van stil, van onderop, van binnenuit bij mensen dan van mensen aan de top. Het begint bij een meisje uit Nazareth. Nazareth, kan daar iets goeds vandaan komen? Een meisje???? Herders, uitschot op den velde?
Ik heb het gelezen, het boek van Flavius Josephus, de Joodse geschiedschrijver uit de tijd van Jezus. Over de tijd van Jezus, wat een gewelddadig verhaal. Talloze doden vallen er. Net als nu….. En die Messiassen uit die dagen deden eraan mee.
En als een heel klein rood draadje loopt daar een zekere Jezus van Nazareth. Tussen gewone mensen in de politieke situatie van die dagen woont Hij, leeft Hij en hen heeft Hij lief. En de mensen die merken dat God ze liefheeft….., ze worden vredelievend. Er komt iets van rust in hun leven. Met mijn moeder ontdekken ze “mijn geluk is Gods nabijheid, vlakbij in een Kind”. En het helpt me om anders in het leven te staan: vrede te brengen, waar haat is, rust te brengen waar onrust is, verbinding te brengen waar tweedracht is, hoop te brengen waar wanhoop is. De dingen doen wat met jou, maar als Gods nabijheid bij je is, dan ga jij wat met de dingen doen. Amen.