Bericht uit Taizé: Leven als God in Frankrijk.
Bericht uit Taizé 3: over de oorsprong van een klein groot wonder.
Het is eind jaren 30 als een jonge man uit Zwitserland, Roger Schütz, in de streken van Bourgogne aan het fietsen is. Fietsend zoekt hij naar wat God met zijn leven wil. Of, anders, hij zoekt naar betekenis in zijn leven. Maar dat is voor hem hetzelfde. Hij is rond de 25. Zijn jeugd is niet helemaal normaal verlopen. Als 16 jarige wordt hij ernstig ziek, tuberculose. Hij zweeft een aantal keren langs de rand van het leven. Dat is toch anders dan wanneer je altijd lekker gezond bent. Je gaat andere vragen stellen. Zijn vader – die dominee is – wil het liefste dat hij dominee wordt en is daar behoorlijk dwingend in. Té. Hoewel Roger theologie studeert, is dominee worden niks voor hem. En als Taizé later jongeren uitnodigt – dat is Roger dan helemaal niet van plan – dan krijgen die jongeren het evangelie aangeboden op een volstrekt niet dwingende manier….. Want geloven en dwang sluiten elkaar uit.
Het is bijzonder, als later hier de gemeenschap is, dan wordt er niet gepreekt. In plaats van een preek is er 10 minuten stilte tijdens de dienst. Om te luisteren naar wat de Geest te zeggen heeft. Zo is hij ook aan het fietsen als hij in Taizé belandt, zoekend, luisterend, biddend.
Taizé is drie keer niks als hij er belandt. Nog steeds is het 3x niks. Zoiets als Loozen of Rheeze bij Hardenberg. Sorry, Loozen en Rheeze….. Je hebt nog geen adem kunnen halen of je bent er al weer uit. Hij ontmoet een oude vrouw en ze zegt: wil je wel hier blijven, we zijn hier zo eenzaam!? Hij hoort er de stem van God in. Het is het begin….
Hoe komen ze hier zo eenzaam? Los van het feit dat het dorpje klein is, dat is één ding, maar na de WO 1 zijn er bijna geen mannen meer. Die zijn omgekomen, doodgeschoten door Duitsers. Zoals er veel Duitsers doodgeschoten zijn door Fransen. Afschuwelijk. Het doet Roger denken aan zijn oma van moeders kant. Dat is een bijzondere vrouw geweest. Ze woont in de Elzas, het gebied dat altijd tussen Fransen en Duitsers wordt betwist: van wie is het!!!!????? Van Fransen of Duitsers? Of is de wereld van God? Tijdens diezelfde WO 1 gaat oma – die bewust protestants is – voor in kerkdiensten. Dat is voor een vrouw in die dagen natuurlijk al verrassend. Maar ze zoekt als Française ook het contact met de Duitse mensen aan de andere kant van de grens. Omdat ze het te zot vindt dat ze over de grens tot GOTT bidden om de overwinning terwijl ze aan Franse kant Dieu hetzelfde vragen. Dat zou je als mensenkinderen van God toch niet moeten willen? En tegelijk zoekt oma ook het contact met de Rooms-Katholieken, want God is toch niet RK of Protestant? God is toch de Schepper van de wereld, want alzo lief had Hij de wereld dat Hij in Bethlehem – of all places – geboren werd.
Nou zeggen we dat vaak, als mensen: God is de God van de wereld en van alle mensen, niet van één kerk en het lijkt politiek correct om het te zeggen. Maar stel je voor dat je het nu in Oekraïne zegt: zullen we ophouden op de Russen te schieten, het zijn onze broeders? Of andersom, dat de Russen dat zeggen? Hoe verdrietig is het niet dat kerkmensen/gelovigen dat niet tegen hun voorgangers zeggen! En dat die voorgangers tegen Zelensky en Putin zeggen: het is totaal verkeerd wat we doen. Zoals de Fransen en Duitsen in die rot WO 1 tijdens kerst in 1914 in de loopgraven ooit stopten met vechten omdat de engelen zongen dat het vrede op aarde was. En die soldaten gingen elkaar over en weer cadeaus geven en zongen samen het “ere zij God”. Maar daarna zeiden de commandanten: je moet weer op elkaar gaan schieten. Of stel dat Messias belijdende Joden en Palestijnse Christenen samen zeggen: stop Netanyahu en Hamas en laten we vreedzaam samenwonen en Jeruzalem allebei erkennen als hoofdstad, stad van de vrede. Je wordt al snel voor naïef óf – erger nog – landverrader uitgemaakt.
Roger heeft meer inspiratie van zijn oma dan van zijn vader. Hij hoort de stem van de Geest in de roep van de oude vrouw en gaat met een paar Geest-verwanten een huis kopen, ze hebben een paar koeien en leiden een leven van eenvoud, gebed en gewoon “er zijn” voor God. Geen preek, stilte, zingen. Als de gekte opnieuw uitbreekt – WO 2 – vangen ze Joden op in Taizé. Als ze bijna worden opgepakt vlucht Roger – samen met de vrienden en zijn zus – een tijd naar Zwitserland om na WO 2 terug te komen en dan om te zien naar Duitse krijgsgevangen, die opgesloten in een kamp zitten vlakbij Taizé. Want God is toch de God van alle mensen en Jezus verzoent de wereld met God en wil vrede brengen tussen mensen. Heb je vijanden lief en dat soort moeilijk navolgbare vragen. Maar hij neemt die vragen en Gods Geest serieus. Vrede, vóór alles. En zeker in het hart.
Gaandeweg groeit het kleine groepje vrienden uit tot broeders. Ze zijn protestants en houden met toestemming van de RK bisschop hun gebedsdiensten in het kleine Romaanse kerkje van Taizé. Een gehoorzame zoon van zijn oma! Als in de jaren ’60 de Vietnam oorlog uitbreekt en er veel mensen zat en ziek zijn van geweld komen er steeds meer jongeren naar Taizé. Dat hebben die broeders nóóit gezocht, nooit gedacht en niet gewild. Het komt op hun pad, of anders, omdat ze zo goed stil zijn en luisteren naar God komt dat in hun hart op. In toenemende mate wordt dat plekje van drie keer niks tot twaalf keer iets heel bijzonders. De broederschap groeit, er zijn nu 100 broeders, minstens. Als we in de kerk zitten horen we uit de bijbel lezen in het Frans, Engels, Duits, Nederlands en iets van Russisch. Chinees lijkt ook voorbij te komen en andere talen die ik niet versta. Ik spreek er zo’n vier, de Geest is veel taalrijker. Als ik in de jaren 90 hier ben zorgen de broeders ervoor dat jongeren uit Kroatië-Servië-Kosovo met elkaar gaan praten, elkaar ontmoeten. De oma van Roger zou blij zijn….. God ook! Hutu-Tutsi, als ze hier samen zijn, zorgen de broeders dat ze met elkaar spreken. Elkaars achtergrond leren begrijpen, elkaar leren zien als kinderen van God die eenzelfde taal spreken. Van verzoening, vrede. Kijken wat je verbindt i.p.v. wat je van elkaar scheidt!
In deze tijd komen er ook jonge moslims. Eigenlijk de hele wereld. Er zijn jongeren die wél geloven, niet geloven, een beetje geloven…… Dat is verrassend open, ze voelen zich hier niet gedwongen tot iets, maar voelen een enorme sfeer van vertrouwen. Wat me misschien het meeste treft is de voelbare aanwezigheid van de Geest van Christus en hoe de broeders daar consequent naar zoeken. Thin place, noemde collega Elly het. Plaats waar iets van de hemel op aarde doorbreekt. Moslims en christenen kunnen elkaar afslachten. Ze kunnen ook – zoals Franciscus van Assisi al veel eerder liet zien – met elkaar spreken, proberen elkaar te begrijpen en lief te hebben. Jawel.
Het verhaal over Roger is lang. Het vertelt o.a. over hoe de RK kerk blij is met Taizé en de paus hier is geweest, de Anglicaanse aartsbisschop ook al en de Orthodoxe kerk óók. Het verhaal van de broedergemeenschap is inmiddels al langer dan zijn leven en ik neem me voor om dit stukje – het is per slot Facebook – niet te lang te maken. Roger sterft op 90 jarige leeftijd tijdens een kerkdienst. Een verwarde Roemeense vrouw heeft een mes en steekt hem in zijn hals. Daaraan overlijdt hij. De volgende dag bezoeken de broeders de vrouw die is gearresteerd en haar familie in Roemenië. Niet om ze uit te kafferen, maar om verzoening en vrede uit te stralen. In de geest van oma en Roger. En in de Geest van Jezus. Zijn graf is heel eenvoudig, bij het Romaanse kerkje, waar hij en zijn vrienden vaak zongen, baden en naar de Geest luisterden. Die waait hier gelukkig nog steeds en trekt jaarlijks tienduizenden jongeren uit veel landen hier naar toe. Gewone jongeren! Wat vooral trekt? Ze zijn hier nogal goed van vertrouwen. Daarover een volgend bericht.