Inleiding: het zijn zeven weken op weg naar het Paasfeest. Johannes – die verhalen over Jezus opschrijft – zegt in één van zijn eerste zinnen: het Licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet kleingekregen. Dát is Pasen in een notendopje. Het gaat over dat dit leven op talloze manieren “donker” is – 50 tinten zwart en misschien wel meer – én dat het de levenskunst is om met inspiratie van God je daardoor niet klein te laten krijgen.
Iedere week schrijf ik een verhaal over “Licht en donker” aan de hand van de zeven woorden die Jezus aan het kruis – als het superdonker is en Hij vreselijk pijn heeft – spreekt.
Aflevering 1: “vrouw, zie je zoon, zoon, zie je moeder”
In Nederland worden mannen en vrouwen gemiddeld rond de 80 jaar. Als ons gevraagd wordt hoe gelukkig we zijn, dan scoren we als Nederlanders hoog: we staan in de top tien (6) van gelukkigste wereldbewoners en geven ons leven het cijfer 7,1-7,6.
Dat is iets om ontzettend blij mee te zijn. Tegelijkertijd verbloemen deze cijfers ook veel ongeluk en tragiek. Want gemiddeld gesproken worden we dus 80, maar we kennen allemaal de verhalen van uit de krant – de toren – of van dichtbij: van veel te vroeg gestorven kinderen, van gebroken gezinnen en kinderen die jeugdzorg nodig hebben. Een gemiddelde zegt niet zoveel….
Jezus zoekt tijdens zijn korte actieve periode dat Hij rondtrekt in Israël mensen op die niet hoog scoren op de ranglijst van geluk. Ze zijn fysiek ziek, psychisch ernstig in de war, hebben grote relatieproblemen of er is sprake van sterven, verdriet. En dan gaat het om jonge mensen, een meisje van 12, een jonge zoon, zijn vriend Lazarus. Dat is een bewuste keuze. Hij wil een Lichtpunt zijn in hun donker en zijn aanwezigheid doe al die mensen op de één of andere manier goed. Ze worden er – letterlijk of figuurlijk – beter van. Dat is dus een keuze van Jezus en een statement. Mensen die in wat voor donker dan ook zijn terechtgekomen, al dan niet door eigen schuld of omstandigheden, blijven de moeite van het opzoeken waard. In de kerk beginnen we diensten altijd daarom met “onze helper is de Here God, die ons heeft gemaakt en die ons nooit laat vallen”.
Er ligt vaak veel accent bij Pasen op “overwinning op de dood”. Dat kan zoveel zijn dat daarmee de diepte van de dood en de tragiek van het leven bijna “onderbelicht” raakt. Het kruiswoord van Jezus “vrouw, zie je zoon, zoon, zie je moeder” is één van de kruiswoorden waarmee het donker akelig concreet wordt. Jezus is 30 als Hij begint rond te trekken en dat doet Hij maximaal 3 jaar. Er hangt dus een jonge man die nog zo heel veel voor heel veel mensen zou kunnen betekenen te sterven aan een kruis. Hij hangt er
gemarteld, Hij hangt er naakt – ze dobbelen om zijn onderkleren – . En zijn vrienden en zijn moeder en wat anderen die nauw bij Hem betrokken zijn staan om Hem heen. Dat is de omgekeerde volgorde: kinderen moeten hun ouders naar het graf brengen, niet andersom. Iedere keer weer als ik in mijn werk mensen tegenkom die hun kind verliezen is dat dé scheur, de breuk in hun leven. Hier door zinloos geweld.
Je kunt allerlei vragen stellen over waarom God het niet anders heeft gedaan met Jezus. Waarom niet langer rondgelopen, tot zijn 60e? Had Maria die ellende niet hoeven mee te maken. Had Hij veel meer voor mensen kunnen betekenen. Waarom??? Waarom loopt het leven zó? Wat ik in dit alles “mooi/troostend” – grote woorden – vind is dat dit wrede kwaad dus Jezus treft. Als jonge kerel sterven. Ook dát deel van mens-zijn meemaken aan den lijve, dát deel van het donker. Eén van ons…, tot in het allerdonkerste van een kind dat te vroeg sterft.
Hij ziet het onpeilbare leed van zijn moeder. Om Hem. Hij ziet het verdriet van zijn vriend Johannes. Om Hem. En Hij geeft een vreemd soort opdracht: vrouw, zie je zoon, zoon, zie je moeder. Jezus is niet vervangbaar voor Maria, Johannes kan hem niet vervangen. Dat is de ervaring van ieder mens die iemand mist: een kind, een geliefde, een man, een vrouw, een partner. Niet te vervullen leegte. Maar als dat het laatste is, dan wint het donker. Dát is de bedoeling niet! Het is intens triest als iemand sterft, maar als de achterblijvers daardoor niet verder kunnen leven, dan wint de dood 2x. Als je er voor elkaar bent…, dan vervang je degene die je mist nooit. Maar je bent óók niet alleen omdat er mensen om je heen zijn. Daarmee is het donker niet totaal donker meer… Ook dát zie ik regelmatig bij mensen – en weet ik uit mijn eigen leven – : het zorgt ervoor dat er licht is in het donker. En dan is het donker niet totaal donker meer. There is a crack in everything. That’s how the light gets in