Een tijd geleden kreeg ik van een gemeentelid deze bijzondere kei. Hij is beschilderd door de in Baalder wonende kunstenaar Andrej Andruchov. Het is een lijdende Christus die je intens verdrietig én liefdevol aankijkt. Ik kijk er regelmatig naar en laat het beeld dan binnendringen. Aan de hand van deze “kei van een Christus” én aan de hand van een aantal bijbelgedeelten wil ik de komende woensdagen tot aan Pasen wat gedachten met jullie delen over Pasen en ons en het leven. Deze eerste keer op aswoensdag, het begin van de 40 dagen. Vandaag gaat het over Genesis 1, vreugde en verbond.
Er staan twee verhalen in de bijbel over de schepping. Het eerste staat in Genesis 1 tot en met Genesis 2:4. Het is het bekende verhaal van de 7 dagen. Aan het einde van de zesde dag worden mensen gemaakt naar het beeld van God, zo vertelt het verhaal. Mannelijk en vrouwelijk.
Het tweede verhaal is inhoudelijk totaal anders. Het is het beroemde verhaal van de bomen van eeuwig leven en de boom van kennis van goed en kwaad. In dat verhaal wordt de man – Adam, mens betekent dat in het Hebreeuws – als eerste gemaakt, daarna de tuin en pas aan het einde de vrouw.
Het zijn dus twee verschillende verhalen die elkaar qua feiten tegenspreken. Maar ze willen dan ook niet als feitelijk verslag, historisch verhaal, gelezen worden. Beide verhalen, want dat zijn het, verhalen, hebben niet als doel om een feitelijk verslag te geven van hoe God deze wereld heeft gemaakt. Beide hebben als doel om te vertellen wat het doel van God met deze wereld is. En wat het doel en zin van ons leven als mensen is.
Het eerste verhaal vertelt hoe God in zes dagen de hemel en de aarde schept. Het lijkt wat op hoe twee ouders bezig zijn met het maken van een kinderkamer. Alles wordt uit de kast getrokken, zoals wij dat ook zouden doen: schuren, verven, nieuwe vloerbedekking, een commode, ledikantje, ga maar door. Aan alles voel je dat het kind dat geboren gaat worden zéér gewenst is. Het eerste woord op de eerste dag is direct “er moet licht zijn”. Denk maar even aan hoe kleine kinderen bang kunnen zijn voor en in het donker. Dat is dus nóóit de bedoeling. Alle activiteiten die volgen wijzen erop: dit kind is zéér welkom. En…, jawel, op het einde van de zesde dag, dat is de vrijdag, wordt vlak voor zonsondergang de mens geboren, gemaakt. Mannelijk en vrouwelijk en zo mogen we lijken op wie God is, want, zo staat er, we worden gemaakt naar Gods beeld en gelijkenis.
En dan is het zo dat gedurende die 6 dagen van scheppen zegt God tot 9x toe: God zag dat het goed was. Alsof Hij had behangen en gesausd en zag dat alles keurig dekte. En de commode was klaar en er zaten geen scherpe randen aan waar het kind zich aan kon bezeren. Alleen, helemaal op het einde als de mensen er dan eindelijk zijn in die prachtige tuin zag God dat het zeer goed was. Zeer goed! Het Hebreeuwse woordje voor goed is “tov”. Een heel toffe boel gaat dit worden. Tov, goed, waarvoor dan, wat is dan de bedoeling van de schepping en die mens erin?
Laat ik het maar proberen zo concreet mogelijk te zeggen. Het gaat om relaties, goede relaties. Verbond heet dat in de bijbel. God die een relatie van liefde met ons wil aangaan, want God is de lierde in eigen persoon. En mensen die dan elkaar zouden liefhebben en zorg dragen voor de schepping. Want, leuk of niet leuk voor degenen onder ons die graag van een lapje vlees houden, het is de bedoeling dat we zaaddragende planten en vruchten eten. Het ís ook een verschil: wie een dier eet, moet een dier doden. Het heeft, net als wij, maar één leven. Maar planten en bomen blijven leven als ze telkens vruchten geven. Dat is ook de bedoeling van dat toffe, dat zeer goede. Wat heb ik dit geschikt, gaaf gemaakt voor mijn bedoelingen. Wat is dit een heel goede vrijdag, wat een toffe.
De dag daarop is de sabbat, ophouden, rusten betekent dat. Het is de eerste echte levensdag voor de mens en het illustreert Gods bedoeling: tijd voor elkaar, voor vriendschap, voor het leven, voor verbondenheid. Kortom, dat waarom God op die vrijdag zegt: wat is dit zeer goed, deze vrijdag.
En met dat laatste woord ben ik bij Jezus en waar zijn leven in uitmondt. Jezus sterft op een vrijdag. Dat is geen toeval. Er zit een triest inhoudelijk verband tussen dat enthousiaste van God – wat is dit zeer goed geworden – én de pijn van Christus. Zo bijzonder als de schilder die kei beschildert. Er zit iets ontzettend droevigs en afgewezens in de blik van Christus. Tijdens zijn leven stapt Hij op heel veel mensen af die in het donker zijn terechtgekomen. Hij laat ze merken dat God om ze geeft, ongeacht hoe ze nou in het donker zijn terechtgekomen. Gewoon, omdat God zo is, Licht was zijn eerste woord voor de mensen en het is zoals God in elkaar steekt. En heel veel mensen knappen daarvan op. Komen met zichzelf in het reine, met hun omgeving. Herstellen van een ziekte. Zeg maar de hele tijd de beweging van het Licht dat het donker verdrijft. Toch is dat niet het enige. Tijdens Jezus’ leven ondervindt Hij al veel weerstand. Mensen vinden Hem te mild, te liefdevol, te radicaal. Religieuze leiders voelen zich bedreigd in hun manier van tegen God aankijken. Maar ook in hun machtspositie. En dat mondt dan uit in iets totaal bizars. Iets wat pijnlijk is om over na te denken omdat het ook aanleiding is om over jezelf na te denken.
De Duitsers kennen het woord “zelfangst”. Sinds de Tweede wereldoorlog zijn ze op hun hoede. Ze weten dat ze mensen als Bach en Beethoven kunnen voortbrengen, maar ze weten ook dat ze massaal Hitler achterna kunnen lopen. Ze zijn op hun hoede, hoe het donker, het kwaad je in de greep kan krijgen en je zelf dingen gaat doen, een leider zélf kiest, die je naar de ondergang sleurt. Eigenlijk zien we hetzelfde nu gebeuren in Rusland. Het bijzondere is dat Jezus – de liefde in eigen persoon – door mensen wordt afgewezen. Dat is het bizarre. De mens wordt op een vrijdag geschapen, man en vrouw, voor de vriendschap, de relatie met God, met elkaar, met de schepping. Tof, zeer tof, die vrijdag. En dat verkeert in z’n tegendeel. Het wordt een donkere, inktzwarte vrijdag waarop er drie uur lang dikke duisternis overdag en Jezus daarna sterft. Relatie totaal kapot.
Dat kwade in deze wereld, dat kwade dat dus ook in ons zit. We zijn in staat tot geweldig veel liefdevols, maar zelfangst, ik denk dat het een gezonde zelfkennis is om zelfangst te hebben. Je weet niet wat je in bepaalde omstandigheden doet. Ik kom soms dingen in mezelf tegen waar ik van schrik. Ik zie mensen in mijn werk dingen doen, waarmee ze zichzelf en anderen echt kapot maken. Om van het klimaat en de huidige crisis rond Rusland en Oekraïne nog maar te zwijgen. Hoe dicht zitten we bij ontzettend veel ellende en donker? Wie zal het zeggen?
Al die dingen klinken mee in het “goede vrijdag”, in het bezinnen op de weg naar Pasen. Het bijzondere is, dat er na de overwinning van het donker op het licht, na het sterven van Christus, toch een nieuw begin komt. Paasmorgen, de eerste dag van de week, de dag waarop God ooit sprak “er zij licht”. Dat is ook geen toeval dat Jezus dan opstaat uit de dood. En zijn leerlingen begroet met “vrede”. Dat is van Gods kant uit opnieuw: mijn vriendschap, mijn liefde voor jullie is niet uit te doven…. Daarom zijn we in de christelijke traditie die diepdonkere vrijdag tóch “Goede vrijdag” gaan noemen. In de komende weken wil ik daar verder over doordenken. Over de kracht van het donker én over de grotere kracht nog van het Licht. Ik kan er geen dag zonder….
